-
1 contingo [1]
1. contingo, tigī, tāctum, ere (con u. tango), I) v. tr. berühren, anrühren, A) eig.: a) übh., bei Ang. womit? m. Abl., v. leb. Wesen, crus alcis calce, Suet.: mento humum, Curt.: alqm digito, s. digitus: summas pede undas, Ov.: exstinctos ore suo focos, Ov.: terram osculo, m. einem Kusse b. = einen K. auf die Erde drücken, Liv. – summa sidera plantis, auf Sternen wandeln (poet. zur Bezeichnung der höchsten Glückseligkeit), Prop. – v. lebl. Subjj., c. montes suo igni (v. der Sonne), Lucr.: paene terram (v. Monde), Cic.: caules nulla ex parte (v. Weinstocke), Cic.: ne arbusculae inter se contingant, Col.: curalium, quo primum contigit auras tempore, durescit, mit der Luft in Berührung gekommen ist, Ov. – im Passiv, paene ut radiis (solis) prius quam terra contingeretur, Suet.: fenestrae sic editae, ne manu contingi (berührt = erreicht werden) possint, Col.
b) fassend, anfassend, umfassend, berühren, dah. deutsch zuw. fassen, erfassen, umfassen, ergreifen, funem manu, Verg.: alterā manu orientem, alterā occidentem, Curt.: datas habenas manibus, Ov.: (alcis) manum, Vell.: (alcis) dextram, Liv. u. Val. Max.: alcis genua, Apul. u. Dict. – taurum, quamvis mitem, metuit contingere primo, Ov.: contigit et glebam; contactu gleba potenti massa fit, Ov. – v. Vögeln, facile cibum terrestrem rostris, Cic. – prägn., etw. anrüh ren = sich aneignen, an etw. sich vergreifen, ideoque nec sua custodiunt, nec aliena contingunt Mela 2, 1, 11 (2. § 11).
c) kostend, speisend berühren, anrühren, deutsch auch von etw. kosten, cibos ore, Ov.: granum, Hor.: aquas, fontem, Ov. – feindl., v. Vögeln = anfressen, asservarent corpus, ut ne aves quidem contingerent, Curt. 7, 5 (24), 40.
d) bestreichend, bestreuend, benetzend berühren, bestreichen, bestreuen, ora nati sacro medicamine, Ov.: cibos sale modice, Cels.: caseum torrido sale, Col.: lac parco sale, Verg.
e) befleckend, entehrend berühren, corpus corpore, Plaut. Amph. 834.
f) ansteckend berühren, anstecken, morsu serpentis contingitur, Dict. 2, 14: venenatis morsibus contacta nonnulla iumenta, Apul. met. 9, 2: quaedam in contactos corporis vitia transiliunt, Sen. de ira 3, 8, 1.
g) auf od. an etw. anstoßend berühren, α) seiner Höhe, Länge nach bis zu etw. hinauf- od. hinabreichen, nubes aërio vertice (v. einem hohen Berge), Tibull.: sidera comā (v. einem hohen Baume), Ov.: nullas profecto terras caelum contingere, Liv.: u. (im Bilde) dum corporis aut externa (bona) iaceant humi...; alia autem illa divina longe lateque se pandant caelumque contingant, sich bis zum H. erheben, Cic. – cum pedes imum gradum (sellae regiae) non contingerent, mensam subdidit pedibus, Curt. – β) seiner Ausdehnung in die Breite nach bis zu etw. hinreichen, reichen, an etw. unmittelbar stoßen, milites disponit non certis spatiis intermissis, sed perpetuis vigiliis stationibusque, ut contingant inter se, Caes. – v. Lebl., turris contingens vallum, Caes.: agger murum hostium paene contingit, Caes.: trabes non inter se contingunt, Caes. – bes. als geogr. t. t., unmittelbar stoßen, -liegen, -angrenzen an usw., quorum agri non contingunt mare, Cic.: Helvii, qui fines Arvernorum contingunt, Caes.: saltus Vescinus Falernum contingens agrum, Liv.: sinum parva oppida contingunt, Mela: contingentes Illyricum coloniae, Suet.: Aegyptus dorso Aethiopiam contingit, Mela. – m. ex od. ab u. Abl., radices montis ex utraque parte ripae fluminis contingunt, Caes.: Atlanticus Oceanus terras ab occidente contingit, Mela.
h) ein Ziel erreichend berühren, etw. erreichen, α) ein Ziel mit einem Geschosse treffend erreichen, treffen, ex tanta altitudine contingere hostem posse, Liv. – ipsam avem contingere ferro non valuit, Verg.: da mihi quod petitur certo contingere ferro, Ov. – β) ein Ziel infolge der Bewegung erreichen, sowohl v. Pers. = wohin gelangen, einen Ort betreten, optatam cursu metam, Hor.: Ephyren pennis, Ov.: Italiam, Verg.: Coronen, Dict.: Cadmeïda arcem, Ov.: terram od. litora, das Land, das Ufer betreten (v. Seefahrern), Ov., Dict. u.a. (s. Deder. Dict. 2, 1). – als v. Lebl. = etw. erreichen, treffen, quam regionem cum superavit animus naturamque sui similem contigit atque agnovit, Cic. Tusc. 1, 43 (vgl. ibid. cum ad sui simile penetravit). – γ) bis zu jmd. od. jmds. Ohren dringen, v. Tönen, v. Gerüchten usw., inde deos hominesque voco; nec contigit ullum vox mea mortalem, Ov.: contigerat nostras infamia temporis aures, Ov.: u. fando contigit aures m. folg. Acc. u. Infin. = es drang das Gerücht zu Ohren, das usw., Ov. met. 15, 497 sqq.
B) übtr.: a) jmd. od. etw. berühren = mit jmd. od. etw. in Berührung (Beziehung) stehen, α) übh., v. Umständen, jmd. od. etw. angehen, jmdm. zustehen, zuständig sein, haec consultatio tota de re pertinente ad vos est; Romanos nihil contingit, nisi quatenus etc., Liv.: meam causam, quae nihil eo facto contingitur, ne miscueris, Liv.: absol., cognitio de suspectis tutoribus contingit (ist zuständig), Macer dig. 1, 21, 4. – β) mit jmd. durch irgend ein Verhältnis (Verwandtschaft, Freundschaft, Umgang usw.) in Berührung (Beziehung) stehen, alqm sanguine, Sen.: alqm sanguine ac genere, Liv.: alqos aut propinquitate aut amicitiā, Liv.: regiam aut propinquitate aut affinitate aut ministeriis, Liv.: alqm longinquā od. propinquā cognatione, Curt.: alqm a matre artissimo gradu, Suet.: Caesarum domum nullo gradu, Suet.: Claudiorum familiam artissimo sanguinis vinculo, Val. Max.: alqm modico usu (Umgang), Tac.: deos propius, mit den Göttern (= mit den Größen der Erde) im näheren Umgang stehen, Hor.
b) jmd. ergreifend berühren, sowohl v. angenehmen u. unangenehmen Eindrücken, jmd. berühren, ergreifen, treffen, numine contactae suo, begeistert, Ov.: quam me manifesta libido contigit, Ov.: quos in aliqua sua fortuna publica quoque contingebat cura, Liv.: contactus nullis ante cupidinibus, Prop. – als v. Schicksalen, jmd. betreffen, nec umquam contacti simili sorte rogetis opem, Ov. trist. 3, 4, 78.
c) moralisch befleckend, entweihend berühren = antasten, anstecken, beflecken, entweihen (s. Drak. Liv. 2, 5, 2 u. 4, 15, 8), contacturum (sese) funebribus diris signa tela arma hostium, mit dem Fluche der Vernichtung beladen, Liv.: quae (auspicia) ut primum contacta sint ab eo, a quo nec ius nec fas fuerit, Liv. – gew. im Partiz. Perf., dies contactus religione, mit Fluch beladen, Liv.: bona contacta pretiis regni mercandi, Liv.: equi nullo mortali opere contacti, Tac.: casta et nullis contacta vitiis pectora, Tac. – bes. durch Teilnahme, plebs contacta regiā praedā, Liv.: milites contacti sacrilegio, Liv.: ut omnia contacta societate peculatus viderentur, Liv.: omnes contacti eā violatione templi, Liv.: velut contactā civitate rabie duorum iuvenum, Liv.: hic contactus ensis deserat castum latus, Sen. poët.
d) teilhaftig werdend berühren, α) v. dem, der etw. erlangt, etw. erlangen, zu etw. kommen, aevi c. florem, Lucr. 1, 564: prius periere, quam quod petierant contingerent, Phaedr. 1, 20 (22), 6. – β) v. dem, was jmdm. zuteil wird, jmdm. zufallen, palma frugum indubitata Italiam contigit, Plin. 18, 109: sors Tyrrhenum contigit, Vell. 1, 1. § 4: ut quemque sors contigerat, Dict. 5, 13 extr. – v. Üblen, jmd. treffen, auf jmd. fallen, quos aliquā parte suspicio favoris in regem contigerat, Liv. 45, 31, 3.
e) teilhaftig werden lassend mit etw. berühren = von etw. treffen od. ergreifen lassen, ignotā animum (virginis) contingere curā (v. der Venus), Val. Flacc. 7, 173.
f) darstellend berühren, alqd strictim, Lact. 2, 10, 15 (bei Cic. ad Att. 2, 1. § 1 strictim attingere).
II) v. intr. zutreffen, eintreffen, sich treffen, sich fügen, eintreten, v. Ereignissen, die infolge günstiger od. ungünstiger Verhältnisse sich zutragen, begegnen, v. glücklichen Ereignissen zuw. = glücken, gelingen, m. Dat. (wem?) auch = zuteil werden (vgl. Otto Cic. de rep. 1, 14. p. 38 ed. Osann. Heusinger Cic. de off. 2, 14, 12), α) ganz absol.: hanc mihi expetivi; contigit, Ter.: si contingit od. si continget, Quint.: forsitan si contigerit, wenn ich etwa das Glück haben sollte (als Parenthese), Amm. – β) m. Ang. was? im Nom.: id cum contigit, Cic.: si qua pugnandi occasio esset, postquam ea nulla contigerat, Liv.: neque prius cursus contingere potest (kann ein Wettlauf vor sich gehen) quam scierimus, quo sit et quā perveniendum, Quint.: ubi quid melius contingit et unctius, Hor.: ambulas inter nos, non quasi contingas, nicht als ob es ein Glück für uns wäre, Plin. pan.: id quod in hoc contigit bello, Auct. b. Hisp.: quantulumcumque temporis contigit, Sen.: animus supra omnia quae contingunt acciduntque eminens, über alle Begegnisse und Zufälle, Sen. ep. 66, 6. – mit Abl. (durch), magis adeo id facilitate quam aliā ullā culpā meā contigit, Cic.: quae (examina apium) dono vel aucupio contingunt, man geschenkt bekommt oder selbst einfängt, Col. 9, 8, 5. – m. ex (infolge) u. Abl., contingit eadem claritas etiam ex accidentibus, Quint.: ex nidore hilaritas contingit, Mela. – m. Dat. (wem?), quoniam tantum habemus otii, quantum iam diu nobis non contigit, Cic.: quam rem paucis contigisse docebat, Caes.: contigit tibi magnifica res, Val. Max.: si mihi vita contigerit, Planc. in Cic. ep.: mihi omnia, quae opto, contingant, Cic.: an est quicquam, quod Veientibus optatum aeque contingere possit, quam ut etc., Liv.: ne quid iis, quos amasti, mali putes contigisse, Cic.: contingent oculis videnda crura, Ov.: qualis (dux) si qui nunc esset, tibi idem, quod illis accidit, contigisset, Cic. Phil. 2, 17: m. Abl. (durch), hoc si tibi felicitate quādam contigisset, Cic. – zugl. m. Dat. des Prädikats, ut tamen id per M. Agrippam securo ei posse contingere non existimarent, Vell. – γ) mit Angabe was? im Infin.: celeriter antecellere omnibus ingenii gloriā contigit, Cic. Arch. 4: fingere cinctutis non exaudita Cethegis continget, Hor.: ita mihi contingat aut honeste degere aut mori, Sen. rhet.: contingat modo te filiamque tuam fortes invenire, Plin. ep. – m. Dat. (wem?), non cuivis homini contingit adire Corinthum, Hor.: nec tamen scio quem reum illi defendere nisi se contigerit, Sen. rhet.: contigit nobis bene componere animum, Sen.: ita mihi contingat herede filio mori, Quint.: contigit ei ter triumphare, Val. Max. – zugl. m. Dat. des Prädikats, Iovis esse nepoti contigit haud uni, Ov.: quo tempore mihi fratrique meo destinari praetoribus contigit, Vell.: ita mihi libero et vivere contingat et mori, Sen. rhet. – δ) m. Ang. was? durch einen Satz m. ut u. Konj., quoniam autem, tecum ut essem, non contigit, Cic.: vix mehercle contingere potest, ut hilares ab hac impatientia laetique discedant, quos pudor dimittit, Ps. Quint. decl. – m. Dat. (wem?), huic contigit (diesem glückte es, dieser hatte das Glück, war so glücklich), ut patriam e servitute in libertatem vindicaret, Nep.: nec ulli alii contigisse scio, ut discipuli non audiri desiderarent, sed contenti essent audire, Sen. rhet. – gew. m. vorhergehender (allg.) Ang. des was? im Nom., nec ullo casu arbitror hoc constanti homini posse contingere, ut ulla intermissio fiat officii, Cic.: soli hoc contingit sapienti, ut nihil faciat invitus, Cic.: qui honos huic uni ante id tempus contigit, ut, cum patri populus statuam posuisset, filio quoque daret, Nep.
-
2 contingo
1. contingo, tigī, tāctum, ere (con u. tango), I) v. tr. berühren, anrühren, A) eig.: a) übh., bei Ang. womit? m. Abl., v. leb. Wesen, crus alcis calce, Suet.: mento humum, Curt.: alqm digito, s. digitus: summas pede undas, Ov.: exstinctos ore suo focos, Ov.: terram osculo, m. einem Kusse b. = einen K. auf die Erde drücken, Liv. – summa sidera plantis, auf Sternen wandeln (poet. zur Bezeichnung der höchsten Glückseligkeit), Prop. – v. lebl. Subjj., c. montes suo igni (v. der Sonne), Lucr.: paene terram (v. Monde), Cic.: caules nulla ex parte (v. Weinstocke), Cic.: ne arbusculae inter se contingant, Col.: curalium, quo primum contigit auras tempore, durescit, mit der Luft in Berührung gekommen ist, Ov. – im Passiv, paene ut radiis (solis) prius quam terra contingeretur, Suet.: fenestrae sic editae, ne manu contingi (berührt = erreicht werden) possint, Col.b) fassend, anfassend, umfassend, berühren, dah. deutsch zuw. fassen, erfassen, umfassen, ergreifen, funem manu, Verg.: alterā manu orientem, alterā occidentem, Curt.: datas habenas manibus, Ov.: (alcis) manum, Vell.: (alcis) dextram, Liv. u. Val. Max.: alcis genua, Apul. u. Dict. – taurum, quamvis mitem, metuit contingere primo, Ov.: contigit et glebam; contactu gleba potenti massa fit, Ov. – v. Vögeln, facile cibum terrestrem rostris, Cic. – prägn., etw. anrüh-————ren = sich aneignen, an etw. sich vergreifen, ideoque nec sua custodiunt, nec aliena contingunt Mela 2, 1, 11 (2. § 11).c) kostend, speisend berühren, anrühren, deutsch auch von etw. kosten, cibos ore, Ov.: granum, Hor.: aquas, fontem, Ov. – feindl., v. Vögeln = anfressen, asservarent corpus, ut ne aves quidem contingerent, Curt. 7, 5 (24), 40.d) bestreichend, bestreuend, benetzend berühren, bestreichen, bestreuen, ora nati sacro medicamine, Ov.: cibos sale modice, Cels.: caseum torrido sale, Col.: lac parco sale, Verg.e) befleckend, entehrend berühren, corpus corpore, Plaut. Amph. 834.f) ansteckend berühren, anstecken, morsu serpentis contingitur, Dict. 2, 14: venenatis morsibus contacta nonnulla iumenta, Apul. met. 9, 2: quaedam in contactos corporis vitia transiliunt, Sen. de ira 3, 8, 1.g) auf od. an etw. anstoßend berühren, α) seiner Höhe, Länge nach bis zu etw. hinauf- od. hinabreichen, nubes aërio vertice (v. einem hohen Berge), Tibull.: sidera comā (v. einem hohen Baume), Ov.: nullas profecto terras caelum contingere, Liv.: u. (im Bilde) dum corporis aut externa (bona) iaceant humi...; alia autem illa divina longe lateque se pandant caelumque contingant, sich bis zum H. erheben, Cic. – cum pedes imum gradum (sellae regiae) non————contingerent, mensam subdidit pedibus, Curt. – β) seiner Ausdehnung in die Breite nach bis zu etw. hinreichen, reichen, an etw. unmittelbar stoßen, milites disponit non certis spatiis intermissis, sed perpetuis vigiliis stationibusque, ut contingant inter se, Caes. – v. Lebl., turris contingens vallum, Caes.: agger murum hostium paene contingit, Caes.: trabes non inter se contingunt, Caes. – bes. als geogr. t. t., unmittelbar stoßen, -liegen, -angrenzen an usw., quorum agri non contingunt mare, Cic.: Helvii, qui fines Arvernorum contingunt, Caes.: saltus Vescinus Falernum contingens agrum, Liv.: sinum parva oppida contingunt, Mela: contingentes Illyricum coloniae, Suet.: Aegyptus dorso Aethiopiam contingit, Mela. – m. ex od. ab u. Abl., radices montis ex utraque parte ripae fluminis contingunt, Caes.: Atlanticus Oceanus terras ab occidente contingit, Mela.h) ein Ziel erreichend berühren, etw. erreichen, α) ein Ziel mit einem Geschosse treffend erreichen, treffen, ex tanta altitudine contingere hostem posse, Liv. – ipsam avem contingere ferro non valuit, Verg.: da mihi quod petitur certo contingere ferro, Ov. – β) ein Ziel infolge der Bewegung erreichen, sowohl v. Pers. = wohin gelangen, einen Ort betreten, optatam cursu metam, Hor.: Ephyren pennis, Ov.: Italiam, Verg.: Coronen, Dict.: Cadmeïda arcem, Ov.: terram od. litora, das Land, das Ufer betreten (v. Seefahr-————ern), Ov., Dict. u.a. (s. Deder. Dict. 2, 1). – als v. Lebl. = etw. erreichen, treffen, quam regionem cum superavit animus naturamque sui similem contigit atque agnovit, Cic. Tusc. 1, 43 (vgl. ibid. cum ad sui simile penetravit). – γ) bis zu jmd. od. jmds. Ohren dringen, v. Tönen, v. Gerüchten usw., inde deos hominesque voco; nec contigit ullum vox mea mortalem, Ov.: contigerat nostras infamia temporis aures, Ov.: u. fando contigit aures m. folg. Acc. u. Infin. = es drang das Gerücht zu Ohren, das usw., Ov. met. 15, 497 sqq.B) übtr.: a) jmd. od. etw. berühren = mit jmd. od. etw. in Berührung (Beziehung) stehen, α) übh., v. Umständen, jmd. od. etw. angehen, jmdm. zustehen, zuständig sein, haec consultatio tota de re pertinente ad vos est; Romanos nihil contingit, nisi quatenus etc., Liv.: meam causam, quae nihil eo facto contingitur, ne miscueris, Liv.: absol., cognitio de suspectis tutoribus contingit (ist zuständig), Macer dig. 1, 21, 4. – β) mit jmd. durch irgend ein Verhältnis (Verwandtschaft, Freundschaft, Umgang usw.) in Berührung (Beziehung) stehen, alqm sanguine, Sen.: alqm sanguine ac genere, Liv.: alqos aut propinquitate aut amicitiā, Liv.: regiam aut propinquitate aut affinitate aut ministeriis, Liv.: alqm longinquā od. propinquā cognatione, Curt.: alqm a matre artissimo gradu, Suet.: Caesarum domum nullo gradu, Suet.:————Claudiorum familiam artissimo sanguinis vinculo, Val. Max.: alqm modico usu (Umgang), Tac.: deos propius, mit den Göttern (= mit den Größen der Erde) im näheren Umgang stehen, Hor.b) jmd. ergreifend berühren, sowohl v. angenehmen u. unangenehmen Eindrücken, jmd. berühren, ergreifen, treffen, numine contactae suo, begeistert, Ov.: quam me manifesta libido contigit, Ov.: quos in aliqua sua fortuna publica quoque contingebat cura, Liv.: contactus nullis ante cupidinibus, Prop. – als v. Schicksalen, jmd. betreffen, nec umquam contacti simili sorte rogetis opem, Ov. trist. 3, 4, 78.c) moralisch befleckend, entweihend berühren = antasten, anstecken, beflecken, entweihen (s. Drak. Liv. 2, 5, 2 u. 4, 15, 8), contacturum (sese) funebribus diris signa tela arma hostium, mit dem Fluche der Vernichtung beladen, Liv.: quae (auspicia) ut primum contacta sint ab eo, a quo nec ius nec fas fuerit, Liv. – gew. im Partiz. Perf., dies contactus religione, mit Fluch beladen, Liv.: bona contacta pretiis regni mercandi, Liv.: equi nullo mortali opere contacti, Tac.: casta et nullis contacta vitiis pectora, Tac. – bes. durch Teilnahme, plebs contacta regiā praedā, Liv.: milites contacti sacrilegio, Liv.: ut omnia contacta societate peculatus viderentur, Liv.: omnes contacti eā violatione templi, Liv.: velut contactā civitate rabie duorum iuvenum, Liv.: hic contactus ensis dese-————rat castum latus, Sen. poët.d) teilhaftig werdend berühren, α) v. dem, der etw. erlangt, etw. erlangen, zu etw. kommen, aevi c. florem, Lucr. 1, 564: prius periere, quam quod petierant contingerent, Phaedr. 1, 20 (22), 6. – β) v. dem, was jmdm. zuteil wird, jmdm. zufallen, palma frugum indubitata Italiam contigit, Plin. 18, 109: sors Tyrrhenum contigit, Vell. 1, 1. § 4: ut quemque sors contigerat, Dict. 5, 13 extr. – v. Üblen, jmd. treffen, auf jmd. fallen, quos aliquā parte suspicio favoris in regem contigerat, Liv. 45, 31, 3.e) teilhaftig werden lassend mit etw. berühren = von etw. treffen od. ergreifen lassen, ignotā animum (virginis) contingere curā (v. der Venus), Val. Flacc. 7, 173.f) darstellend berühren, alqd strictim, Lact. 2, 10, 15 (bei Cic. ad Att. 2, 1. § 1 strictim attingere).II) v. intr. zutreffen, eintreffen, sich treffen, sich fügen, eintreten, v. Ereignissen, die infolge günstiger od. ungünstiger Verhältnisse sich zutragen, begegnen, v. glücklichen Ereignissen zuw. = glücken, gelingen, m. Dat. (wem?) auch = zuteil werden (vgl. Otto Cic. de rep. 1, 14. p. 38 ed. Osann. Heusinger Cic. de off. 2, 14, 12), α) ganz absol.: hanc mihi expetivi; contigit, Ter.: si contingit od. si continget, Quint.: forsitan si contigerit, wenn ich etwa das Glück haben sollte (als Parenthese), Amm. – β) m.————Ang. was? im Nom.: id cum contigit, Cic.: si qua pugnandi occasio esset, postquam ea nulla contigerat, Liv.: neque prius cursus contingere potest (kann ein Wettlauf vor sich gehen) quam scierimus, quo sit et quā perveniendum, Quint.: ubi quid melius contingit et unctius, Hor.: ambulas inter nos, non quasi contingas, nicht als ob es ein Glück für uns wäre, Plin. pan.: id quod in hoc contigit bello, Auct. b. Hisp.: quantulumcumque temporis contigit, Sen.: animus supra omnia quae contingunt acciduntque eminens, über alle Begegnisse und Zufälle, Sen. ep. 66, 6. – mit Abl. (durch), magis adeo id facilitate quam aliā ullā culpā meā contigit, Cic.: quae (examina apium) dono vel aucupio contingunt, man geschenkt bekommt oder selbst einfängt, Col. 9, 8, 5. – m. ex (infolge) u. Abl., contingit eadem claritas etiam ex accidentibus, Quint.: ex nidore hilaritas contingit, Mela. – m. Dat. (wem?), quoniam tantum habemus otii, quantum iam diu nobis non contigit, Cic.: quam rem paucis contigisse docebat, Caes.: contigit tibi magnifica res, Val. Max.: si mihi vita contigerit, Planc. in Cic. ep.: mihi omnia, quae opto, contingant, Cic.: an est quicquam, quod Veientibus optatum aeque contingere possit, quam ut etc., Liv.: ne quid iis, quos amasti, mali putes contigisse, Cic.: contingent oculis videnda crura, Ov.: qualis (dux) si qui nunc esset, tibi idem, quod illis accidit, contigisset, Cic. Phil. 2, 17: m. Abl.————(durch), hoc si tibi felicitate quādam contigisset, Cic. – zugl. m. Dat. des Prädikats, ut tamen id per M. Agrippam securo ei posse contingere non existimarent, Vell. – γ) mit Angabe was? im Infin.: celeriter antecellere omnibus ingenii gloriā contigit, Cic. Arch. 4: fingere cinctutis non exaudita Cethegis continget, Hor.: ita mihi contingat aut honeste degere aut mori, Sen. rhet.: contingat modo te filiamque tuam fortes invenire, Plin. ep. – m. Dat. (wem?), non cuivis homini contingit adire Corinthum, Hor.: nec tamen scio quem reum illi defendere nisi se contigerit, Sen. rhet.: contigit nobis bene componere animum, Sen.: ita mihi contingat herede filio mori, Quint.: contigit ei ter triumphare, Val. Max. – zugl. m. Dat. des Prädikats, Iovis esse nepoti contigit haud uni, Ov.: quo tempore mihi fratrique meo destinari praetoribus contigit, Vell.: ita mihi libero et vivere contingat et mori, Sen. rhet. – δ) m. Ang. was? durch einen Satz m. ut u. Konj., quoniam autem, tecum ut essem, non contigit, Cic.: vix mehercle contingere potest, ut hilares ab hac impatientia laetique discedant, quos pudor dimittit, Ps. Quint. decl. – m. Dat. (wem?), huic contigit (diesem glückte es, dieser hatte das Glück, war so glücklich), ut patriam e servitute in libertatem vindicaret, Nep.: nec ulli alii contigisse scio, ut discipuli non audiri desiderarent, sed contenti essent audire, Sen. rhet. – gew. m. vorhergehender (allg.) Ang. des was? im————Nom., nec ullo casu arbitror hoc constanti homini posse contingere, ut ulla intermissio fiat officii, Cic.: soli hoc contingit sapienti, ut nihil faciat invitus, Cic.: qui honos huic uni ante id tempus contigit, ut, cum patri populus statuam posuisset, filio quoque daret, Nep.————————2. con-tingo (-tinguo), ere, benetzen, colore semina rerum, Lucr. 2, 755: u. so Lucr. 1, 938. – übtr., musaeo cuncta lepore, würzen, Lucr. 1, 934. – ⇒ Andere Beispiele ziehe ich zu 1. contingo no. I, d, w. s.Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > contingo
-
3 unde
I.Lit., of place.A.Correlatively:2.petere inde coronam Unde prius nulli velarint tempora musae,
Lucr. 4, 5:nec enim inde venit, unde mallem,
Cic. Att. 13, 39, 2:ibi, unde huc translata essent,
id. Rep. 2, 16, 30:ut eo restituerentur (Galli), unde dejecti essent,
id. Caecin. 30, 88; cf.:te redigam eodem, unde orta es,
Plaut. As. 1, 2, 13:eodem, unde erant profectae (naves),
Caes. B. G. 4, 28; 5, 5;so too, eodem, unde,
id. ib. 5, 11:ad idem, unde profecta sunt, redire,
Cic. Rep. 6, 22, 24:fontes, unde hauriretis,
id. de Or. 1, 46, 203:Latobrigos in fines suos, unde erant profecti, reverti jussit,
Caes. B. G. 1, 28:loca superiora, unde erat propinquus despectus in mare,
id. ib. 3, 14:ad summi fastigia culminis unde Tela jactabant Teucri,
Verg. A. 2, 458:regna, Unde genus ducis,
id. ib. 5, 801:arbor, unde auri aura refulsit,
id. ib. 6, 204:montis sublime cacumen Occupat, unde sedens partes speculetur in omnes,
Ov. M. 1, 667. —Pregn.: e majoribus castris, unde antea cessatum fuerat, brevi spatio circumductae copiae, i. e. from the place at which, etc., Liv. 5, 13, 10:B.in arcem perfugere, unde biduo post deditio facta,
id. 31, 46, 16. —Absol.1.In a direct interrog.:2.hoc verbum unde utrumque declarat, et ex quo loco et a quo loco. Unde dejectus est Cinna? Ex urbe... Unde dejecti Galli? A Capitolio. Unde qui cum Graccho fuerunt? Ex Capitolio, etc.,
Cic. Caecin. 30, 87: Pa. Unde is? Chae. Egone? nescio hercle, neque unde eam, neque quorsum eam, Ter. Eun. 2, 3, 14: Mn. Unde eam (mulierem) esse aiunt? Ly. Ex Samo, Plaut. Bacch. 3, 3, 68:qui genus? unde domo?
from what country? Verg. A. 8, 114.—With gentium:unde haec igitur gentium est?
Plaut. Ep. 3, 4, 47.—In an indirect interrog.:II.ego instare, ut mihi responderet, quis esset, ubi esset, unde esset,
Cic. Verr. 2, 2, 77, § 188: quaere unde domo (sit), what his home is, or where he lives, Hor. Ep. 1, 7, 53:qualis et unde genus.. Quaeris,
from what stock, of what family, Prop. 1, 22, 1:non recordor, unde ceciderim, sed unde surrexerim,
Cic. Att. 4, 16, 10:unde initium belli fieret, explorabant,
Caes. B. G. 5, 53:unde domo quisque sit quaere,
Sen. Cons. Helv. 6, 3:sciscitari unde natalium provenerit,
App. M. 5, p. 165, 32.—Transf.A.Apart from relations of place, and referring to persons or things, from which as an origin, source, cause, means, reason, etc., something proceeds, from whom, from which.1.Correlatively:b.(narratio) brevis erit, si, unde necesse est, inde initium sumetur,
Cic. Inv. 1, 20, 28; cf. Auct. Her. 1, 9, 14:unde jumenta nomen traxere,
Col. 6, praef. 3:praedonibus, Unde emerat,
Ter. Eun. 1, 2, 35:qui eum necasset, unde ipse natus esset,
Cic. Rosc. Am. 26, 71:potest fieri, ut is, unde te audisse dicis, iratus dixerit,
id. de Or. 2, 70, 285; cf.:de eā (re) multo dicat ornatius, quam ille ipse, unde cognorit,
id. ib. 1, 15, 67:illo exstincto Jove, unde discerem,
id. Sen. 4, 12:hem, mea lux, unde omnes opem petere solebant,
id. Fam. 14, 2, 2:hi, unde ne hostium quidem legati arcentur, pulsi,
Liv. 21, 10, 6:non ut ingenium et eloquentiam meam perspicias, unde longe absum,
Cic. Brut. 92, 318: est unde haec fiant, Ter. Ad. 1, 2, 42:tenuit permagnam Sextilius hereditatem, unde nummum nullum attigisset,
Cic. Fin. 2, 17, 55:si habuerit, unde tibi solvat,
id. Har. Resp. 13, 29:quod, unde agger omnino comportari posset, nihil erat reliquum,
Caes. B. C. 2, 15:tardior stilus cogitationem moratur, rudis et confusus intellectu caret: unde sequitur alter dictandi labor,
Quint. 1, 1, 28; 12, 3, 4:sciat (orator) quam plurima: unde etiam senibus auctoritas major est, quod, etc.,
id. 12, 4, 2:unde jus stabat, ei victoriam dedit (= a quā parte stabat),
Liv. 21, 10, 9; cf.:turbam, nec satis fido animo, unde pugnabat, stantem, in fugam averterunt,
id. 25, 15, 13:ut unde stetisset, eo se victoria transferret,
on whose side, Just. 5, 4, 12.—In partic., jurid. t. t.: unde petitur, of whom demand is made, i. e. the defendant: si ambo pares essent, illi, unde petitur, potius credendum esse, Cato ap. Gell. 14, 2, 26; cf.:2.causam dicere Prius unde petitur, aurum quare sit suom, Quam ille qui petit, unde is sit thesaurus sibi,
Ter. Eun. prol. 11 sq.:ego omnibus, unde petitur, hoc consilium dederim,
Cic. Fam. 7, 11, 1:postulabat ut illi, unde peteretur, vetus exceptio daretur,
id. de Or. 1, 37, 168. —Absol.a.In a direct interrog.:b.unde haec (patera) igitur est?
Plaut. Am. 2, 2, 158; cf. id. Bacch. 3, 6, 10: redde, ut huic reddatur. Strob. Unde? id. Aul. 5, 20: Pi. Bonum habe animum. Mn. Unde habeam? id. ib. 4, 3, 17; id. Cas. 2, 2, 25:unde iste amor tam improvisus,
Cic. Agr. 2, 22, 60; Quint. 11, 1, 54:unde sed hos novi?
Ov. M. 9, 508.—With gentium: De. Face id ut paratum jam sit. Li. Unde gentium? De. Me defraudato, Plaut. As. 1, 1, 77; Tert. Pall. 4.—In an indirect interrog.:B.ut ex ipsā quaeras, unde hunc (anulum) habuerit,
Ter. Heaut. 4, 1, 45:quaerere, unde se ac suos tueri possit,
Liv. 5, 4, 5:unde concilietur risus... difficillimum dicere,
Quint. 6, 3, 35:si cogitaverimus, unde et quousque jam provecta sit orandi facultas,
id. 2, 16, 18:unde sit infamis... Discite,
Ov. M. 4, 285; cf. flor. 3, 12, 8 sqq.—Indef.: unde unde for undecumque, from wherever, whencesoever, from whatever quarter (only poet. and in post-class. prose):2.et quaerendum unde unde foret nervosius illud,
Cat. 67, 27:qui nisi... Mercedem aut numos unde unde extricat, etc.,
Hor. S. 1, 3, 88:nec tamen vindictae solacium unde unde spernendum est,
App. M. 5, p. 165:qui malum etsi ipse non fecit, tamen a quocumque et unde unde passus est fieri,
Tert. adv. Herm. 10.—So, unde alone (late Lat.;perh. only in Tert.): certe unde sunt ista, signis potius et ostentis deputanda,
Tert. Anim. 51 fin.:quamquam possimus unde illas prolatas aestimare, dum ne ex nihilo,
id. adv. Herm. 22 med. -
4 peto
peto, īvī u. iī, ītum, ere (altind. pátati, fliegt, griech. πέτομαι), nach etw. langen, reichen, I) im allg.: 1) eig.: a) m. der Hand usw. nach etw. langen, reichen, greifen, amicum Ilionea petit dextrā, laevāque Serestum, langt nach s. Fr. J. mit der R., d.i. bietet ihm die Rechte, Verg.: collum alcis amplexu, jmdm. um den Hals fallen, Cael. b. Quint. – b) mit einem Werkzeuge nach etw. od. jmd. zielen, werfen, schlagen, stoßen, hauen, α) übh.: adducto constitit arcu alta petens, Verg.: aëra disco, Hor.: alqm telis, Liv. u. Ov.: alqm malo (Apfel), Verg., saxis, Ov.: vultus alcis unguibus, ins Gesicht fahren, Hor.: alci genas ungue, Ov.: cornu petit (taurus), Verg.: morsu petunt (canes), beißen, Lucr. – β) als t. t. der Fechterspr., nach jmd. oder einem Körperteile einen Hieb od. Stoß führen, nach jmd. hauen, stechen, stoßen, jmdm. zu Leibe gehen, jmd. angreifen, anfallen, alqm, alcis latus, caput, collum u. dgl., Cic. u.a. (s. Benecke Cic. Cat. 1, 11): absol., petere vehementer (Ggstz. vitare [parieren] caute), Cic.: undique ex insidiis barbari a fronte ab tergo coorti comminus eminus petunt, Liv. – übtr., v. lebl. Subjj., cuius latus mucro ille petebat, Cic. – c) vermittelst der Füße od. sonstiger Bewegung, α) einen Ort aufsuchen, nach einem Orte hingehen, hineilen, auf einen Ort zureisen, tentoria gressu, Sil.: Dyrrhachium, Cic.: non castra, sed naves, Nep.: loca calidiora (v. den Kranichen), Cic.: caelum pennis, emporfliegen zum usw., Ov.: demersis rostris aequora ima, fahren unter usw., Verg.: Graiis Phasi petite, von Griechen besuchter Ph., Ov. – übtr., v. lebl. Subjj., campum petit amnis, ergießt sich nach der E., Verg.: mons petit astra, ragt gegen die St., Ov.: polygala altitudinem palmi petit, wächst empor zur usw., Plin. – β) zu jmd. hingehen, jmdm. nahen, ut te supplex peterem, Verg. Aen. 6, 115. – γ) eine Richtung, einen Weg nehmen, ergreifen, einschlagen, iter a Vibone Brundisium terrā petere contendi, Cic.: celeri per aethera lapsu diversas p. vias, Val. Flacc.: alium cursum p., Cic.: aliam in partem fugam, Caes. – 2) übtr., a) jmd. bittend angehen, vos volo, vos peto atque obsecro, Plaut. Curc. 148. – m. folg. ut u. Konj., eum petit litteris, ut ad Britanniam proficisceretur, Capit. Pert. 3, 5: u. so Eutr. 2, 24. Ps. Quint. decl. 9, 2. – b) (v. der Fechterspr. übtr.) jmdm. feindl. gleichs. zu Leibe gehen, ihn angreifen, bedrohen, gegen jmd. vorgehen, quotiescumque me petisti, per me tibi obstiti, Cic.: qui me epistulā petivit, ad te comminus accessit, Cic.: u. so p. alqm fraude et insidiis, Liv.: alqm falsis maiestatis criminibus, Tac. – u. etw. feindlich bedrohen, armis patriam, Vell.: bello urbem, Verg.: non iniustis vindiciis alienos fundos, sed castris, exercitu, signis inferendis, Cic. – u. bildl., auf jmd. zielen = jmdm. gelten, Troianos monstra petunt, Verg. Aen. 9, 128. – c) etwas verlangen, begehren, fordern, um etw. ersuchen, auf etw. Anspruch machen, bittweise = um etw. bitten, etw. erbitten, α) übh.: alcis vitam, Cic.: sui laboris praemia, Caes.: partem praedae, Tac.: opem ab alqo, Cic.: pacem a Romanis, Caes.: poenas ab alqo, Cic.: vitam nocenti, Tac.: alci tribunatum ab alqo, Cic.: ab alqo de alqa re, Brut. ep. ad Cic. – m. dopp. Acc., Iphicratem ab Atheniensibus ducem (zum F.), Nep.: quod iam te petit ista, Ov. – sehr oft mit folg. ut u. Konj., peto quaesoque, ut etc., Cic.: peto a te, vel, si pateris, oro, ut etc., Cic.: p. precibus per litteras ab alqo, ut etc., Cic.: selten p. de alqo, ut etc., Ulp. dig.: petito (Abl. absol.), ut etc., Iustin. 43, 5. § 5: m. bl. Coniunctiv, abs te peto, efficias, ut etc., Cic.: simul ab Gneo Pompeio consule petit, quos ex Cisalpina Gallia consules sacramento rogasset, ad signa convenire et ad se proficisci iuberet, Caes.: petit, exscribendas pingendasque (imagines) delegem, Plin. ep. – m. folg. ne u. Konj., quod ne facias, peto a te, Caes. in Cic. ep.: peto a te, ne me putes oblivione tui rarius ad te scribere, quam solebam, Cic.: unum petere ac deprecari, ne se armis despoliaret, Caes.: peto et oro, ne... faciatis, Petron. – m. folg. Infin., arma petebat ferre, Stat. Ach. 1, 352: m. folg. Acc. u. Infin. Pass., quom quid cupienter dari petimus nobis, Plaut. Pseud. 684 G.: cum peteret (solum) donari quasi proprio suo ac peculiari deo, Suet. Aug. 5: petit aes sibi dari 'εἰς ἄρτους', Gell. 9, 2, 1: quod hominem avarum creari consulem peteret, Gell. 4, 8, 5: petiit dari sibi responsum, Hyg. fab. 32. – übtr., v. lebl. Subjj., quantum res petit, erfordert, Cic. – β) zum Liebesgenuß begehren, quae vir tuus petet, cave ne neges, Ov.: p. concubitum filii, Iustin.: de virgine adeo foede ad libidinem petita, Liv. 3, 51, 7. – γ) einen Kaufpreis verlangen, fordern, libros tres reliquos mercatur nihilo minore pretio, quam quod erat petitum pro omnibus, Gell. 1, 19, 8. – δ) als gerichtl. t. t., αα) vor Gericht, beim Prätor usw. etw. fordern, um etw. nachsuchen, hereditatis possessionem, Cic.: hereditatem, ICt.: accusationem in alqm, Quint.: curatorem alci, ICt. – ββ) wegen etw. Anspruch erheben, auf etw. klagen, klagbar werden, p. certam pecuniam numeratam, ICt. – gew. absol., p. ab alqo, Cic.: p. sibi soli, Cic.: p. ex testamento, ICt.: is unde od. a quo petitur, der Beklagte (Ggstz. is qui petit = petitor, der Kläger), Varro LL., Cic., Gell. u. ICt. – γγ) jmd. zur Bestrafung belangen, alqm in vincula, Quint.: alqm ad supplicium, Quint. – ε) um etw. od. jmd. anhalten, sich bewerben, αα) als publiz. t. t., um ein Amt, consulatum, praeturam, Cic.: M. Curtio (für M.) tribunatum ab alqo, Cic.: in unum locum, sich um eine Stelle bewerben, Liv.: absol., ii qui nunc petunt, Cic.: multi et potentes petebant, Liv. – Partiz. subst., petēns, der Bewerber, laticlavii gratiā petens, Gaius dig. 24, 1, 42. – ββ) um ein Mädchen, multi illam petiere, Ov.: virginem plebeii generis petiere iuvenes, Liv. – ζ) zum od. zur Geliebten begehren, um jmd. buhlen, ut Sempronia viros saepius peteret quam peteretur, Sall.: cum te tam multi peterent, tu me una petisti, Prop.: dumque petit petitur, pariterque accendit et ardet, Ov. – d) suchen, aufsuchen, α) übh.: principio sedes apibus statioque petenda, Verg. georg. 4, 8. – β) = nach etw. trachten, streben (Ggstz. vitare, fugere), salutem fugā, Nep.; vgl. hic praedam pedibus petit, ille salutem, Ov.: mortem, Cic.: sapientiam (Ggstz. vitare stultitiam), Cic.: quo minus gloriam petebat, eo magis sequebatur, Sall.: sanguinis profusio vel fortuita vel petita, gesuchte, beabsichtigte, Cels. – m. folg. Infin., Lucr. 3, 86. Verg. Aen. 7, 96. Hor. ep. 1, 11, 29. Ov. met. 8, 421; 14, 571.
II) prägn., langend holen, 1) eig.: a) wegholen, abholen, herholen, Tartareum ille manu custodem in vincula petivit ipsius a solio regis, Verg.: p. cibum e flamma, Ter. – teli sumendi aut petendi causā, aufzunehmen od. (auf feindl. Seite) zu holen, Liv.: Caninio dixi, ei me daturum aliquid; mane ut peteret, rogavi, Cic.: cuius adventu certiores facti petiverunt (sc. pecuniam), Cic. – u. p. alqd in alqm locum od. ad alqm, etw. irgendwo od. bei jmd. holen, in extremam Italiam Brundisium ostreas, Plin.: vimina in collem, Plin.: murram ad Troglodytas, Plin. – b) holen = heraufholen, suspirium alte, Plaut.: gemitus alto de corde, Ov.: latere imo spiritum, Hor. – 2) übtr.: p. alqd a Graecis, Cic.: a litteris exiguam doloris oblivionem, Cic.: praesidium ex alcis benevolentia, Cic.: p. initium rei demonstrandae altius, Cic. – / Perf. zuw. peti = petii, Sen. Med. 248 u. Herc. Oet. 1843. Stat. Theb. 1, 62: petīt = petiit, Verg. Aen. 9, 9. Ov. met. 5, 460; fast. 1, 109. Capit. Pertin. 3, 5; vgl. Georges, Lexik. der lat. Wortf. S. 520.
-
5 peto
peto, īvī u. iī, ītum, ere (altind. pátati, fliegt, griech. πέτομαι), nach etw. langen, reichen, I) im allg.: 1) eig.: a) m. der Hand usw. nach etw. langen, reichen, greifen, amicum Ilionea petit dextrā, laevāque Serestum, langt nach s. Fr. J. mit der R., d.i. bietet ihm die Rechte, Verg.: collum alcis amplexu, jmdm. um den Hals fallen, Cael. b. Quint. – b) mit einem Werkzeuge nach etw. od. jmd. zielen, werfen, schlagen, stoßen, hauen, α) übh.: adducto constitit arcu alta petens, Verg.: aëra disco, Hor.: alqm telis, Liv. u. Ov.: alqm malo (Apfel), Verg., saxis, Ov.: vultus alcis unguibus, ins Gesicht fahren, Hor.: alci genas ungue, Ov.: cornu petit (taurus), Verg.: morsu petunt (canes), beißen, Lucr. – β) als t. t. der Fechterspr., nach jmd. oder einem Körperteile einen Hieb od. Stoß führen, nach jmd. hauen, stechen, stoßen, jmdm. zu Leibe gehen, jmd. angreifen, anfallen, alqm, alcis latus, caput, collum u. dgl., Cic. u.a. (s. Benecke Cic. Cat. 1, 11): absol., petere vehementer (Ggstz. vitare [parieren] caute), Cic.: undique ex insidiis barbari a fronte ab tergo coorti comminus eminus petunt, Liv. – übtr., v. lebl. Subjj., cuius latus mucro ille petebat, Cic. – c) vermittelst der Füße od. sonstiger Bewegung, α) einen Ort aufsuchen, nach einem Orte hingehen, hineilen, auf einen Ort zureisen, tentoria gressu, Sil.: Dyrrhachium, Cic.: non ca-————stra, sed naves, Nep.: loca calidiora (v. den Kranichen), Cic.: caelum pennis, emporfliegen zum usw., Ov.: demersis rostris aequora ima, fahren unter usw., Verg.: Graiis Phasi petite, von Griechen besuchter Ph., Ov. – übtr., v. lebl. Subjj., campum petit amnis, ergießt sich nach der E., Verg.: mons petit astra, ragt gegen die St., Ov.: polygala altitudinem palmi petit, wächst empor zur usw., Plin. – β) zu jmd. hingehen, jmdm. nahen, ut te supplex peterem, Verg. Aen. 6, 115. – γ) eine Richtung, einen Weg nehmen, ergreifen, einschlagen, iter a Vibone Brundisium terrā petere contendi, Cic.: celeri per aethera lapsu diversas p. vias, Val. Flacc.: alium cursum p., Cic.: aliam in partem fugam, Caes. – 2) übtr., a) jmd. bittend angehen, vos volo, vos peto atque obsecro, Plaut. Curc. 148. – m. folg. ut u. Konj., eum petit litteris, ut ad Britanniam proficisceretur, Capit. Pert. 3, 5: u. so Eutr. 2, 24. Ps. Quint. decl. 9, 2. – b) (v. der Fechterspr. übtr.) jmdm. feindl. gleichs. zu Leibe gehen, ihn angreifen, bedrohen, gegen jmd. vorgehen, quotiescumque me petisti, per me tibi obstiti, Cic.: qui me epistulā petivit, ad te comminus accessit, Cic.: u. so p. alqm fraude et insidiis, Liv.: alqm falsis maiestatis criminibus, Tac. – u. etw. feindlich bedrohen, armis patriam, Vell.: bello urbem, Verg.: non iniustis vindiciis alienos fundos, sed castris, exercitu, signis inferendis, Cic. – u. bildl., auf jmd. zielen =————jmdm. gelten, Troianos monstra petunt, Verg. Aen. 9, 128. – c) etwas verlangen, begehren, fordern, um etw. ersuchen, auf etw. Anspruch machen, bittweise = um etw. bitten, etw. erbitten, α) übh.: alcis vitam, Cic.: sui laboris praemia, Caes.: partem praedae, Tac.: opem ab alqo, Cic.: pacem a Romanis, Caes.: poenas ab alqo, Cic.: vitam nocenti, Tac.: alci tribunatum ab alqo, Cic.: ab alqo de alqa re, Brut. ep. ad Cic. – m. dopp. Acc., Iphicratem ab Atheniensibus ducem (zum F.), Nep.: quod iam te petit ista, Ov. – sehr oft mit folg. ut u. Konj., peto quaesoque, ut etc., Cic.: peto a te, vel, si pateris, oro, ut etc., Cic.: p. precibus per litteras ab alqo, ut etc., Cic.: selten p. de alqo, ut etc., Ulp. dig.: petito (Abl. absol.), ut etc., Iustin. 43, 5. § 5: m. bl. Coniunctiv, abs te peto, efficias, ut etc., Cic.: simul ab Gneo Pompeio consule petit, quos ex Cisalpina Gallia consules sacramento rogasset, ad signa convenire et ad se proficisci iuberet, Caes.: petit, exscribendas pingendasque (imagines) delegem, Plin. ep. – m. folg. ne u. Konj., quod ne facias, peto a te, Caes. in Cic. ep.: peto a te, ne me putes oblivione tui rarius ad te scribere, quam solebam, Cic.: unum petere ac deprecari, ne se armis despoliaret, Caes.: peto et oro, ne... faciatis, Petron. – m. folg. Infin., arma petebat ferre, Stat. Ach. 1, 352: m. folg. Acc. u. Infin. Pass., quom quid cupienter dari petimus nobis, Plaut. Pseud. 684 G.: cum peteret————(solum) donari quasi proprio suo ac peculiari deo, Suet. Aug. 5: petit aes sibi dari 'εἰς ἄρτους', Gell. 9, 2, 1: quod hominem avarum creari consulem peteret, Gell. 4, 8, 5: petiit dari sibi responsum, Hyg. fab. 32. – übtr., v. lebl. Subjj., quantum res petit, erfordert, Cic. – β) zum Liebesgenuß begehren, quae vir tuus petet, cave ne neges, Ov.: p. concubitum filii, Iustin.: de virgine adeo foede ad libidinem petita, Liv. 3, 51, 7. – γ) einen Kaufpreis verlangen, fordern, libros tres reliquos mercatur nihilo minore pretio, quam quod erat petitum pro omnibus, Gell. 1, 19, 8. – δ) als gerichtl. t. t., αα) vor Gericht, beim Prätor usw. etw. fordern, um etw. nachsuchen, hereditatis possessionem, Cic.: hereditatem, ICt.: accusationem in alqm, Quint.: curatorem alci, ICt. – ββ) wegen etw. Anspruch erheben, auf etw. klagen, klagbar werden, p. certam pecuniam numeratam, ICt. – gew. absol., p. ab alqo, Cic.: p. sibi soli, Cic.: p. ex testamento, ICt.: is unde od. a quo petitur, der Beklagte (Ggstz. is qui petit = petitor, der Kläger), Varro LL., Cic., Gell. u. ICt. – γγ) jmd. zur Bestrafung belangen, alqm in vincula, Quint.: alqm ad supplicium, Quint. – ε) um etw. od. jmd. anhalten, sich bewerben, αα) als publiz. t. t., um ein Amt, consulatum, praeturam, Cic.: M. Curtio (für M.) tribunatum ab alqo, Cic.: in unum locum, sich um eine Stelle bewerben, Liv.: absol., ii qui nunc petunt, Cic.: multi et po-————tentes petebant, Liv. – Partiz. subst., petēns, der Bewerber, laticlavii gratiā petens, Gaius dig. 24, 1, 42. – ββ) um ein Mädchen, multi illam petiere, Ov.: virginem plebeii generis petiere iuvenes, Liv. – ζ) zum od. zur Geliebten begehren, um jmd. buhlen, ut Sempronia viros saepius peteret quam peteretur, Sall.: cum te tam multi peterent, tu me una petisti, Prop.: dumque petit petitur, pariterque accendit et ardet, Ov. – d) suchen, aufsuchen, α) übh.: principio sedes apibus statioque petenda, Verg. georg. 4, 8. – β) = nach etw. trachten, streben (Ggstz. vitare, fugere), salutem fugā, Nep.; vgl. hic praedam pedibus petit, ille salutem, Ov.: mortem, Cic.: sapientiam (Ggstz. vitare stultitiam), Cic.: quo minus gloriam petebat, eo magis sequebatur, Sall.: sanguinis profusio vel fortuita vel petita, gesuchte, beabsichtigte, Cels. – m. folg. Infin., Lucr. 3, 86. Verg. Aen. 7, 96. Hor. ep. 1, 11, 29. Ov. met. 8, 421; 14, 571.II) prägn., langend holen, 1) eig.: a) wegholen, abholen, herholen, Tartareum ille manu custodem in vincula petivit ipsius a solio regis, Verg.: p. cibum e flamma, Ter. – teli sumendi aut petendi causā, aufzunehmen od. (auf feindl. Seite) zu holen, Liv.: Caninio dixi, ei me daturum aliquid; mane ut peteret, rogavi, Cic.: cuius adventu certiores facti petiverunt (sc. pecuniam), Cic. – u. p. alqd in alqm locum od. ad alqm, etw. irgendwo od. bei jmd. holen, in extremam————Italiam Brundisium ostreas, Plin.: vimina in collem, Plin.: murram ad Troglodytas, Plin. – b) holen = heraufholen, suspirium alte, Plaut.: gemitus alto de corde, Ov.: latere imo spiritum, Hor. – 2) übtr.: p. alqd a Graecis, Cic.: a litteris exiguam doloris oblivionem, Cic.: praesidium ex alcis benevolentia, Cic.: p. initium rei demonstrandae altius, Cic. – ⇒ Perf. zuw. peti = petii, Sen. Med. 248 u. Herc. Oet. 1843. Stat. Theb. 1, 62: petīt = petiit, Verg. Aen. 9, 9. Ov. met. 5, 460; fast. 1, 109. Capit. Pertin. 3, 5; vgl. Georges, Lexik. der lat. Wortf. S. 520. -
6 pateo
pătĕo, ēre, pătŭi - intr. souvent avec dat. [st2]1 [-] être ouvert, être découvert, être libre, être praticable, être accessible. [st2]2 [-] être à découvert, être exposé. [st2]3 [-] être étendu, s'étendre largement (en parlant de l'étendue d'un pays). [st2]4 [-] être à la disposition de. [st2]5 [-] être visible; être manifeste, être patent, être évident. -... quam late pateant Scythae (sub. inter.): combien le territoire des Scythes est étendu. - patet auditus, Cic.: l'ouïe est ouverte. - patet iter: le chemin est ouvert, le chemin est libre. - cubiculum quod patet nemini, Cic.: chambre qui est fermée pour tout le monde. - patet plaga, Liv.: la plaie est béante. - omnia Ciceronis patere Trebiano, Cic. Fam. 6: (voir) que tout ce que possède Cicéron est à la disposition de Trébianus. - patere confessis, Ov. M. 10: [être ouvert aux aveux] = être sensible aux aveux. - patuit quibusdam fuga, Liv.: quelques-uns eurent les moyens de fuir. - praemia quae patent servis, Cic.: récompenses auxquelles les esclaves peuvent prétendre. - si mea virginitas Phoebo patuisset, Ov. M. 14: si j'avais accordé ma virginité à Phébus. - patere insidiis: être exposé aux embûches, être exposé à la trahison. - patere morbis: être sujet aux maladie. - eā quisque maxime patet, quā petitur: chacun est surtout vulnérable à l'endroit où on l'attaque. - fines in latitudinem CLXXX milia passuum patent, Caes.: le territoire a 180.000 pas de large. - horum opes late terrâ marique patuere, Liv.: leur domination s'étendit sur terre et sur mer. - hoc praeceptum latius patet, Cic.: ce précepte est plus général. - in quo vitio latissime patet avaritia, Cic. Off. 1: vice où la cupidité se donne le plus librement carrière. - libidinum omnium patere in amicitia licentiam, Cic. Lael. 83: (penser) que tous les plaisirs ont le champ libre dans l'amitié. (que l'amitié donne le champ libre à tous les plaisirs). - nomen in adversariis patet, Cic. Rosc. Com. 2: la créance figure sur le brouillon. - patent praestigiae, Plaut. Capt.: mes vilains tours sont découverts. - incessu patuit dea, Virg.: sa démarche trahit une déesse. - patet + prop. inf.: il est évident que. - patet aeternum id esse: il est évident que cela est éternel. - satis patuit iis + prop. inf.: ils virent clairement que.* * *pătĕo, ēre, pătŭi - intr. souvent avec dat. [st2]1 [-] être ouvert, être découvert, être libre, être praticable, être accessible. [st2]2 [-] être à découvert, être exposé. [st2]3 [-] être étendu, s'étendre largement (en parlant de l'étendue d'un pays). [st2]4 [-] être à la disposition de. [st2]5 [-] être visible; être manifeste, être patent, être évident. -... quam late pateant Scythae (sub. inter.): combien le territoire des Scythes est étendu. - patet auditus, Cic.: l'ouïe est ouverte. - patet iter: le chemin est ouvert, le chemin est libre. - cubiculum quod patet nemini, Cic.: chambre qui est fermée pour tout le monde. - patet plaga, Liv.: la plaie est béante. - omnia Ciceronis patere Trebiano, Cic. Fam. 6: (voir) que tout ce que possède Cicéron est à la disposition de Trébianus. - patere confessis, Ov. M. 10: [être ouvert aux aveux] = être sensible aux aveux. - patuit quibusdam fuga, Liv.: quelques-uns eurent les moyens de fuir. - praemia quae patent servis, Cic.: récompenses auxquelles les esclaves peuvent prétendre. - si mea virginitas Phoebo patuisset, Ov. M. 14: si j'avais accordé ma virginité à Phébus. - patere insidiis: être exposé aux embûches, être exposé à la trahison. - patere morbis: être sujet aux maladie. - eā quisque maxime patet, quā petitur: chacun est surtout vulnérable à l'endroit où on l'attaque. - fines in latitudinem CLXXX milia passuum patent, Caes.: le territoire a 180.000 pas de large. - horum opes late terrâ marique patuere, Liv.: leur domination s'étendit sur terre et sur mer. - hoc praeceptum latius patet, Cic.: ce précepte est plus général. - in quo vitio latissime patet avaritia, Cic. Off. 1: vice où la cupidité se donne le plus librement carrière. - libidinum omnium patere in amicitia licentiam, Cic. Lael. 83: (penser) que tous les plaisirs ont le champ libre dans l'amitié. (que l'amitié donne le champ libre à tous les plaisirs). - nomen in adversariis patet, Cic. Rosc. Com. 2: la créance figure sur le brouillon. - patent praestigiae, Plaut. Capt.: mes vilains tours sont découverts. - incessu patuit dea, Virg.: sa démarche trahit une déesse. - patet + prop. inf.: il est évident que. - patet aeternum id esse: il est évident que cela est éternel. - satis patuit iis + prop. inf.: ils virent clairement que.* * *Pateo, pates, patui, patere. Terent. Estre ouvert.\Ianua patet noctes atque dies. Virg. Est ouverte jour et nuict, Tousjours.\Pectus patuit ferro. Ouid. Ceda et obeit à l'espee, et la laissa entrer.\Huc tibi aditus patere non potest. Cic. Tu ne peuls entrer en ces choses, ou parvenir à la congnoissance d'icelles, L'entree ne t'est point ouverte.\Patent aures tuae querelis omnium. Cic. Tu escoutes les complaintes de touts.\Causae patuere. Ouid. Furent congneues et entendues, Furent sceues.\Irae deum patuere. Lucan. Furent manifestes, On congneut que Dieu estoit courroucé.\Vt mihi tui libri pateant, non secus ac si ipse adesses. Cic. Que ta librairie me soit ouverte aussi bien que si tu y estois.\Praemia et honores patere dicuntur alicui. Cic. Quand il y peult aiseement parvenir.\Si mea virginitas Phoebo patuisset amanti. Ouid. Eust esté exposee au bandon et commandement de, etc. Si j'eusse voulu abandonner ma virginité à, etc.\Patent haec omnibus ad visendum. Cic. Sont descouverts à la veue d'un chascun pour les aller veoir.\Ne fugae quidem patebat locus. Liu. Il n'y avoit lieu par où on peust fuir.\Patet locus tria stadia. Plin. Il ha trois stades d'estendue.\Planities millia passuum tria in longitudinem patebat. Caesar. Elle avoit trois mille pas d'estendue en longueur.\Cuncta maria, terraeque patebant Romanis. Sallust. Il n'y avoit lieu où ils n'entrassent.\Longis morbis senectus, acutis adolescentia magis patet. Cels. Est plus subjecte.\Patent praestigiae. Plaut. Sont descouvertes.\Quid porro quaerendum est? factumne sit? at constat a quo? at patet. Cic. Il est manifeste et evident. -
7 unde
unde adv. [for * cunde; 2 CA-]. I. Of place. — Relat., from which place, whence: nec enim inde venit, unde mallem: ut eo restituerentur (Galli), unde deiecti essent: eodem, unde erant profectae (naves), Cs.: loca superiora, unde erat propinquus despectus in mare, Cs.: arbor, unde auri aura refulsit, V.: e maioribus castris, unde antea cessatum fuerat, circumductae copiae, i. e. from the place at which, etc., L.— Interrog, whence? from what place?: unde deiectus est Cinna? ex urbe... unde deiecti Galli? a Capitolio: Unde is? T.: Qui genus? unde domo? from what country? V.: ego instare, ut mihi responderet, quis esset, ubi esset, unde esset: quaere unde domo (sit), i. e. where he lives, H.: unde initium belli fieret, explorabant, Cs.— II. Of source or cause.— Relat., from the point at which, from whom, from which: e praedonibus, Unde emerat, T.: qui eum necasset, unde ipse natus esset, whose son: hem, mea lux, unde omnes opem petere solebant: hi, unde ne hostium quidem legati arcentur, pulsi, L.: Est unde haec fiant, i. e. I have the means to do this, T.: quod, unde agger omnino comportari posset, nihil erat reliquum, Cs.: unde ius stabat, ei victoriam dedit, to the side which was in the right, L.— Esp., in law, in the phrase, unde petitur, he of whom demand is made, the defendant: causam dicere Prius unde petitur (opp. qui petit), T.: ego omnibus, unde petitur, hoc consili dederim.— Interrog, whence? how? from what source?: unde iste amor tam improvisus: Unde sed hos novi? O.: ut ex ipsā quaeras, unde hunc (anulum) habuerit, T.: quaerere, unde se ac suos tueri possit, by what means, L.: Unde sit infamis... Discite, O.—Indef., in the phrase, unde unde, whencesoever, from one source or another: Qui nisi... Mercedem aut nummos unde unde extricat, etc., H.* * *from where, whence, from what or which place; from which; from whom -
8 satis
sătis, and abbreviated, săt (cf. the letter S.: satin', contr. for satisne; v.the foll.), adv. [root in Gr. adên, hadên, orig. a comp. form, weakened from satius; cf.: magis, nimis, etc.], enough, sufficiently (objectively, so that one needs nothing more; whereas affatim subjectively, so that one wishes nothing more).I.Posit.1. a.Form sătis:(β).quod (faenum et pabulum) bubus satis siet, qui illic sient,
Cato, R. R. 137: cui, si conjuret populus, vix totu' satis sit, were enough, adequate, Lucil. ap. Charis. p. 193 P.: libram aiebant satis esse ambobus farris Intritae, Titin. ap. Non. 81, 13; Hor. S. 1, 5, 68:duo talenta pro re nostrā ego esse decrevi satis,
Ter. Heaut. 5, 1, 67; id. Ad. 5, 3, 24:dies mihi hic ut sit satis vereor Ad agendum,
id. And. 4, 2, 22; cf. Liv. 21, 17:quicquid adjecissent ipsi terroris satis ad perniciem fore rati,
id. 21, 33; cf. Quint. 12, 11, 19:animo satis haec vestigia parva sagaci Sunt, per quae possis cognoscere cetera tute,
Lucr. 1, 402:satis est tibi in te, satis in legibus, satis in mediocribus amicitiis praesidium,
Cic. Fin. 2, 26, 84:ut semper vobis auxilium adversus inimicos satis sit,
Liv. 6, 18:satis esse Italiae unum consulem censebat,
id. 34, 43; Cic. Planc. 38, 92; cf.:ipse Romam venirem, si satis consilium quādam de re haberem,
id. Att. 12, 50:id modo si mercedis Datur mihi... satis Mihi esse ducam,
will content myself, Plaut. Am. 2, 2, 16:satis hoc tibi est,
Ter. Eun. 4, 7, 40:animo istuc satis est, auribus non satis,
Cic. Or. 63, 215:dicebant de re publicā quod esset illis viris et consulari dignitati satis,
id. Brut. 35, 135; hence, in a play on the word: Le. Jam satis est mihi. Li. Tum igitur tu dives es factus? Plaut. As. 2, 2, 64:quidvis satis est, dum vivat modo,
Ter. Heaut. 4, 1, 28; id. Hec. 5, 2, 17:qui non sentirent, quid esset satis,
Cic. Or. 22, 73:sum avidior etiam, quam satis est, gloriae,
id. Fam. 9, 14, 2:plus quam satis doleo,
id. Verr. 2, 5, 46, § 123:semel fugiendi si data est occasio, Satis est,
Plaut. Capt. 1, 2, 9:satis esse deberet, si, etc.,
Cic. de Or. 2, 41, 174:satin' habes, si feminarum nulla'st, quam aeque diligam?
Plaut. Am. 1, 3, 11:ars satis praestat, si, etc.,
Quint. 7, 10, 15:non satis efficit oratio, si, etc.,
id. 8, 3, 62:satis superque est,
Plaut. Am. 1, 1, 14:poenas dedit usque superque Quam satis est,
Hor. S. 1, 2, 66:satis superque habere dicit, quod sibi ab arbitrio tribuatur,
Cic. Rosc. Com. 4, 11:tanta repente caelo missa vis aquae, ut ea modo exercitui satis superque foret,
Sall. J. 75, 7; cf.:satis una excidia,
Verg. A. 2, 642 (v. infra, g and 2. b); cf.:plura quam satis est,
Hor. Ep. 1, 10, 46:ultra quam satis est,
id. ib. 1, 6, 16.—Satis est (habeo, credo, etc.), with inf. or a subject- ( object-) clause:(γ).huic satis illud erit planum facere atque probare,
Lucr. 2, 934; Cic. de Or. 1, 28, 127:satis erat respondere Magnas: ingentes, inquit,
id. Lael. 26, 98:velut satis sit, scire ipsos,
Quint. 8, 2, 19:si oratori satis esset docere,
id. 10, 1, 78:nunc libertatem repeti satis est,
Liv. 3, 53 fin.:vos satis habebatis animam retinere,
Sall. J. 31, 20:illud satis habeo dicere,
Quint. 6, 5, 11: satis habeo with si, Nep. Them. 8, 4; id. Timol. 2, 4; Liv. 5, 21, 9; Tac. A. 2, 37; 4, 38.—With quod, Liv. 40, 29, 13; Just. 22, 8, 14:satis putant vitio carere,
Quint. 2, 4, 9:si res nudas atque inornatas indicare satis videretur,
id. 2, 4, 3:Herennium et Numisium legatos vinciri satis visum,
Tac. H. 4, 59. —Rarely with ut:Fabio satis visum, ut ovans urbem iniret,
Liv. 7, 11, 9.—Negatively:quarum (rerum) unam dicere causam Non satis est, verum plures,
Lucr. 6, 704:nec vero habere virtutem satis est, nisi utare,
Cic. Rep. 1, 2, 2:opera exstruentibus satis non est, saxa atque materiam congerere,
Quint. 7, prooem. §1: non satis est, pulchra esse poëmata,
Hor. A. P. 99 et saep.—With inf. perf. (not freq. till after the Aug. period; cf.Zumpt, Gram. § 590): nunc satis est dixisse: ego mira poëmata pango, etc.,
Hor. A. P. 416:quod hactenus ostendisse satis est,
Quint. 6, 3, 62:atque id viro bono satis est, docuisse quod sciret,
id. 12, 11, 8:illud notasse satis habeo,
id. 9, 4, 15.—Negatively:non ille satis cognosse Sabinae Gentis habet ritus,
Ov. M. 15, 4:non satis credunt excepisse quae relicta erant,
Quint. 2, 1, 2.— Absol.: gaudeo. Ch. Satis credo, Ter. Eun. 5, 8, 21.—With gen.: As. Salve. St. Satis mihi est tuae salutis, Plaut. Truc. 2, 2, 4:b.satis historiarum est,
id. Bacch. 1, 2, 48:verborum,
id. Capt. 1, 2, 16:satis mihi id habeam supplicii,
Ter. Ad. 3, 2, 15:ea amicitia non satis habet firmitatis,
Cic. Lael. 5, 19:ad dicendum temporis satis habere,
id. Verr. 2, 2, 1, § 2; cf. Quint. 10, 2, 15: satis praesidii, Cic. Fin. 2, 26, 84 Madv. N. cr.:satis poenarum dedisse,
Quint. 7, 4, 18:jam satis terris nivis atque dirae Grandinis misit pater,
Hor. C. 1, 2, 1:satis superque esse sibi suarum cuique rerum,
Cic. Lael. 13, 45; so, satis superque, with gen.:vitae,
Liv. 2, 42, 6; 63, 67, 3; 25, 32, 6; 28, 29, 7; Hor. Epod. 17, 19.— Comp.: satius; v. infra, B. —Form săt (most freq. in the poets):(β).quibus (dis) sat esse non queam?
to be sufficient, equal to, Plaut. Pers. 1, 1, 27:pol vel legioni sat est (obsonium),
id. Aul. 3, 6, 24:in jure causam dicito, hic verbum sat est,
id. Rud. 3, 6, 28; cf. id. Bacch. 4, 8, 37; id. Truc. 2, 8, 14:tantum quantum sat est,
Cic. Sen. 14, 48:tantum sat habes?
Ter. Heaut. 4, 3, 40:si hoc sat est,
Quint. 2, 11, 7:amabo jam sat est,
Plaut. As. 3, 3, 117; Ter. And. 1, 1, 143; id. Eun. 4, 4, 38; id. Phorm. 1, 4, 34:paene plus quam sat erat,
id. ib. 5, 3, 14:sat habeo,
id. And. 2, 1, 35; 4, 2, 22 et saep.—Sat est (habeo, credo, etc.), with inf. or a subject- ( object-) clause:(γ).nonne id sat erat, Accipere ab illo injuriam?
Ter. Phorm. 5, 2, 3:perdere posse sat est,
Ov. H. 12, 75: qui non sat habuit conjugem illexe in stuprum, Poët. ap. Cic. N. D. 3, 27, 68.—With gen.:2.sat habet favitorum semper, qui recte facit,
Plaut. Am. prol. 79: Ar. Mater salve. Art. Sat salutis't, id. As. 5, 2, 61:vocis,
id. Truc. 2, 3, 29:signi,
Ter. Hec. 2, 1, 39:poenae,
Prop. 1, 17, 10 et saep.—Adverb., enough, sufficiently.a.Form sătis.(α).With verbs:(β).si sis sanus, aut sapias satis,
Plaut. Am. 3, 2, 23:satis deludere,
id. ib. 5, 1, 45:satis jam dolui ex animo et curā me satis Et lacrimis maceravi,
id. Capt. 5, 1, 7:satin' me illi hodie scelesti ceperunt dolo?
id. ib. 3, 4, 120:ego istuc satis scio,
Ter. Hec. 5, 4, 37; Cic. Rep. 1, 34, 53:satis ostenderit, reliquos, etc.,
id. ib. 2, 31, 54 et saep.: quod bruti nec satis sardare queunt, Naev. ap. Fest. p. 322 Müll.:neque audio neque oculis prospicio satis,
Plaut. Am. 5, 1, 7:contra Epicurum satis superque dictum est,
Cic. N. D. 2, 1, 2; id. Tusc. 1, 45, 110; Hor. Epod. 1, 31; cf.:quidque furor valeat, Penthea caede satisque Ac super ostendit,
Ov. M. 4, 429 (v. in the foll. II. D. 1. a).—With adjectives:(γ).satis dives,
Plaut. Aul. 2, 1, 44; id. Capt. 2, 2, 74:dotata,
id. Aul. 2, 2, 62:dicacula,
id. As. 3, 1, 8:satis multa restant,
Cic. Rep. 2, 44, 71:video te testimoniis satis instructum,
id. ib. 1, 38, 59:rura tibi magna satis,
Verg. E. 1, 48 et saep.:satis superque humilis est, qui, etc.,
Liv. 3, 53 fin. —Sometimes, like the Engl. enough, it denotes diminution, tolerably, moderately:videor mihi nostrum illum consularem exercitum bonorum omnium, etiam satis bonorum, habere firmissimum,
Cic. Att. 2, 19, 4:satis litteratus (with nec infacetus),
id. Off. 3, 14, 58:satis bonus (locus),
Cato, R. R. 136:res satis amplae,
Just. 2, 1, 1; cf. the foll. g and b. b.—With adverbs or adverbial phrases:b.satis audacter,
Plaut. Am. 2, 2, 208:satis certo scio,
id. Ps. 4, 5, 5:satis superbe illuditis me,
Ter. Phorm. 5, 7, 22:satis scite,
id. Heaut. 4, 4, 7:non satis honeste,
Cic. Lael. 16, 57:satis cum periculo,
Ter. And. 1, 1, 104: et quidem hercle formā luculentā (haec meretrix). Ch. Sic satis, id. Heaut. 3, 2, 12:satis opportune occidisse,
Caes. B. G. 4, 22:satis recte,
Plaut. Pers. 4, 4, 53:satis saepe,
Sall. J. 62, 1:satis bene ornatae,
dressed well enough, Plaut. Poen. 1, 2, 73; hence satis bene sometimes, like the Engl. well enough, = tolerably, moderately, or pretty well:a quo (Catone) cum quaereretur, quid maxime in re familiari expediret? respondit: Bene pascere. Quid secundum? Satis bene pascere. Quid tertium? Male pascere. Quid quartum? Arare,
Cic. Off. 2, 25, 89 (for which, in the same narration, mediocriter pascere, Col. 6, praef. § 4; and Plin. 18, 5, 6, § 30); cf. supra, a. b, and infra, b. b.—Form săt.(α).With verbs:(β).sat scio,
Plaut. Aul. 3, 6, 25; Ter. Eun. 3, 2, 34; id. Ad. 3, 2, 41; 3, 3, 6; 4, 1, 10; id. Phorm. 4, 3, 31:sat prata biberunt,
Verg. E. 3, 111.—With adjectives:(γ).accusator sat bonus,
Cic. Rosc. Am. 32, 89:non sat idoneus Pugnae,
Hor. C. 2, 19, 26: sat planum. Liv. 6, 18 fin. —Signifying diminution, like the Engl. enough, tolerably, moderately, passably:laetantibus omnibus bonis, etiam sat bonis,
Cic. Att. 14, 10, 1; so, sat bonus (less than bonus): [p. 1634] sl me voltis esse oratorem, si etiam sat bonum, si bonum denique, non repugnabo, id. de Or. 3, 22, 84.—With adverbs:B. 1.qui sat diu vixisse sese arbitrabitur,
Plaut. Capt. 4, 2, 12:sat commode,
Ter. And. 3, 1, 17:sat recte,
id. Heaut. 5, 2, 43.—Adject., in the phrase satius est, with a subject-clause (cf. supra, 1. a. b, and b. b) followed by quam:* 2.scire satius est quam loqui Servum hominem,
Plaut. Ep. 1, 1, 57; id. Bacch. 3, 2, 11; id. Cas. 1, 24; Ter. Heaut. 3, 1, 66; 5, 2, 16; id. Ad. 1, 1, 33; Cic. Att. 7, 1, 4; id. Inv. 2, 32, 100; Liv. 26, 29; 42, 23 fin. al.; cf.:nimio satius est, ut opu'st, te ita esse, quam ut animo lubet,
Plaut. Trin. 2, 2, 30:quanto satius est, te id dare operam... Quam id loqui, etc.,
Ter. And. 2, 1, 7; cf.also: satius multo fuisse, non moveri bellum adversus eum, quam omitti motum,
Liv. 34, 33:nonne fuit satius tristis Amaryllidis iras pati?
Verg. E. 2, 14:hos te satius est docere, ut, quando agas, quid agant, sciant,
Plaut. Poen. 3, 1, 49:mori me satius est,
Ter. Eun. 4, 7, 2; id. Phorm. 5, 7, 63; cf.:repertus est nemo, qui mori diceret satius esse,
Cic. Verr. 2, 2, 36, § 88:mortuom hercle me duco satius,
Plaut. Truc. 5, 34:terga impugnare hostium satius visum est,
Liv. 3, 70; Plaut. Ps. 1, 5, 34.—In a positive signif., it serves, benefits, is of use: nihil phluarein satius est, miles (perh. in reference to the preceding speech of the miles:mortuum me duco satius),
Plaut. Truc. 5, 36: satius putare, with an object-clause, to believe it to be better, Nep. Paus. 5, 1.—Adverb., with a verb, rather (syn. potius):II.ego quod magis pertineat ad Fundanii valetudinem, satius dicam,
Varr. R. R. 1, 2, 26.Particular phrases.A.Sat agito (also in one word, satagito), and sat agere suarum rerum, to have enough to do, have one ' s hands full; to be busy, be troubled (only in the foll. passages):B.nunc agitas sat tute tuarum rerum,
Plaut. Bacch. 4, 3, 23:is quoque suarum rerum sat agitat, tamen, etc.,
Ter. Heaut. 2, 1, 13 Bentl., followed by Umpfenb.; and so ap. Charis. p. 193 P. (Fleck. sat agit, tamen).—Satis ago or sat ago (also in one word, satago).1. 2. (α).Form satis ago (class.): jam apud vallum nostri satis agebant, Cato ap. Charis. p. 193 P.:(β).cum Pyrrhus rex in terrā Italiā esset satisque agerent Romani,
Gell. 3, 8, 1:ego nocte hac proximā In somnis egi satis et fui homo exercitus,
Plaut. Merc. 2, 1, 4:complorantibus omnibus nostris atque in sentinā satis agentibus,
Gell. 19, 1, 3; 9, 11, 4:satis agentes rerum suarum,
App. M. 8, p. 209, 6.— Impers. pass.:pugnatur acriter: agitur tamen satii,
Cic. Att. 4, 15, 9.—Form sat ago (satago) (very rare): Caesar alte-ram alam mittit, qui satagentibus celeriter occurrerent, Auct. B. Afr. 78, 7; cf. supra, II. A.—3.To bustle about, make a to-do, be full of business, polupragmoneuô (postAug. and very rare):C.(Domitius) Afer venuste Mallium Suram multum in agendo discursantem, salientem, manus jactantem, etc.... non agere dixit, sed satagere. Est enim dictum per se urbanum satagere, etc.,
Quint. 6, 3, 54; cf. id. 11, 3, 126:curris, stupes, satagis tamquam mus in matellā,
Petr. 58, 9.—Also act.: interea haec satagens, busily doing or performing, Petr. 137, 10.—Satis accipio, caveo, do, exigo, peto, offero, etc., t: t. of business lang., to take, give, ask, offer, etc., sufficient bail or security:D.satis accipio,
Cic. Quint. 13, 44 sq.; id. Rosc. Com. 14, 40; id. Verr. 2, 1, 45, § 115; Plaut. Stich. 4, 1, 4; Dig. 36, 4, 5; 45, 1, 4; 46, 1, 33.— Pass., Cato, R. R. 2, 6:satis acceptum habere,
to be fully assured, Plaut. Most. 1, 3, 90; 1, 3, 67:satis caveo,
Dig. 7, 1, 60 (cf. caveo, II. 2.):satis do (also as one word, satisdo),
Cic. Quint. 13, 44 sq.; id. Verr. 2, 1, 56, § 146; 2, 2, 24, § 60; id. Rosc. Com. 12, 35; id. Fam. 13, 28, a, 2; id. Att. 5, 1, 2; Dig. 1, 2, 8; 1, 2, 7 fin.; 36, 4, 1; 36, 4, 5; 46, 6, 1.—With gen.:judicatae pecuniae,
Val. Max. 4, 1, 8:damni infecti,
Plin. 36, 2, 2, § 6:fidei commissi,
Dig. 36, 4, 5; 46, 4, 5: satisdato (caveo, promitto, debeo, etc.), by giving bail or security, ib. 5, 1, 2 fin.; 2, 11, 4 fin.; 40, 5, 4; Cic. Att. 16, 15, 2:satis exigo,
Dig. 26, 7, 45 fin.; 36, 3, 18:satis offero,
to tender security, ib. 26, 10, 5; 36, 4, 3; 48, 17, 1:satis peto,
to demand security, ib. 35, 1, 70.—Sătis făcĭo, or, in one word, sătisfăcĭo ( pass. satisfacitur, Varr. ap. Prisc. p. 789 P.), to give satisfaction, to satisfy, content:1.satisfacere dicimur ei, cujus desiderium implemus,
Dig. 2, 8, 1 (very freq. and class.).In gen.(α).With dat.:(β).ut illis satis facerem ex disciplinā,
Plaut. Ps. 5, 1, 28:Siculis,
Cic. Verr. 2, 5, 53, § 139:alicui petenti,
id. Or. 41, 140:operam dabo ut tibi satisfaciam,
id. Att. 2, 4, 3:deo pie et caste,
id. Fam. 14, 7, 1:domino vel populo (gladiatores),
id. Tusc. 2, 17, 41.—In mal. part., Petr. 75; 77.—Of things:cum aut morte aut victoriā se satisfacturum rei publicae spopondisset,
Cic. Phil. 14, 9, 26:cui (vitae meae) satis feci vel aetate vel factis,
id. Fam. 10, 1, 1:me omnibus satis esse facturum,
id. Balb. 1, 2:causae atque officio satis facere,
id. Div. in Caecil. 14, 47; cf.:satis officio meo, satis illorum voluntati, qui a me hoc petiverunt, factum esse arbitrabor,
id. Verr. 2, 5, 49, § 130:gravibus seriisque rebus,
id. Off. 1, 29, 103:etsi nullo modo poterit oratio mea satis facere vestrae scientiae,
id. Phil. 2, 23, 57; cf.:qui et naturae et legibus satis fecit,
id. Clu. 10, 29:amicitiae nostrae,
id. Fam. 10, 1, 3:me plus satis nostrae conjunctioni amorique facturum,
id. ib. 4, 8, 2:ut omnium vel suspicioni vel malevolentiae vel crudelitati satis fiat,
id. Rab. Post. 17, 45:mihi vero satis superque abs te videtur istorum studiis... esse factum,
id. de Or. 1, 47, 204:se avarissimi hominis cupiditati satis facere posse,
id. Verr. 1, 14, 41:odio alicujus,
Suet. Tib. 66 fin.:libidini alicujus,
Lact. 6, 11, 23:voluntati voluntate satisfecimus,
Sen. Ben. 2, 35, 1:condicioni,
Dig. 36, 1, 77.—With in aliquā re:(γ).qui (histriones) in dissimillimis personis satisfaciebant,
Cic. Or. 31, 109; so,in historiā,
id. Leg. 1, 2, 5:in jure civili,
id. de Or. 1, 37, 170:in omni genere,
id. Att. 16, 5, 2.—With dat. and obj.-clause (rare):(δ).quibus quoniam satisfeci me nihil reliqui fecisse, quod ad sanandum me pertineret, reliquum est, ut, etc.,
Nep. Att. 21, 5.—Absol.:2.quamobrem tandem non satisfacit?
Cic. Fin. 1, 5, 15.—With de:nos plene et statim de eo satis esse facturos,
Quint. 4, 5, 18.—In partic.a.T. t. of business lang., to satisfy, content (by payment or security), to pay or secure a creditor:b.pecunia petitur ab Hermippo: Hermippus ab Heraclide petit, ipse tamen Fufiis satisfacit absentibus et fidem suam liberat,
Cic. Fl. 20, 47:cum de visceribus tuis et filii tui satis facturus sis quibus debes,
id. Q. Fr. 1, 3, 7: ut si mihi in pecuniā minus satisfecisset, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12, 2; Caes. B. C. 3, 60 fin.; Dig. 40, 1, 4:omnis pecunia exsoluta esse debet aut eo nomine satisfactum esse: satisfactum autem accipimus, quemadmodum voluit creditor, licet non sit solutum, etc.,
ib. 13, 7, 9; so (opp. solvere) ib. 18, 1, 19:Stichus servus meus heredi meo mille nummos si solverit, satisve fecerit, etc.,
ib. 40, 4, 41; 40, 7, 39, § 1.—With gen. of the thing:cui ususfructus legatus esset, donec ei totius dotis (sc. nomine) satis fieret, etc.,
Dig. 33, 2, 30.—To give satisfaction (by word or deed); to make amends or reparation; to make excuse; to ask pardon, apologize to a person offended, injured, etc.(α).With dat.:(β).aut satisfaciat mihi ille, etc.,
Plaut. Am. 3, 2, 8:si Aeduis de injuriis... item si Allobrogibus satisfaciant,
Caes. B. G. 1, 14:deinde reliquae legiones per tribunos militum egerunt, ut Caesari satisfacerent, etc.,
id. ib. 1, 41:acceperam jam ante Caesaris litteras, ut mihi satisfieri paterer a te,
Cic. Phil. 2, 20, 49.—With de and abl.:(γ).omnibus rationibus de injuriis,
Caes. B. G. 5, 1, 7.—With gen.:(δ).injuriarum satisfecisti L. Labieno,
Auct. Her. 4, 27, 37.—Absol.:c.missis ad Caesarem satisfaciundi causā legatis,
Caes. B. G. 5, 54:in quā civitate legatus populi Romani aliquā ex parte violatus sit, nisi publice satis factum sit, el civitati bellum indici atque inferri solere,
Cic. Verr. 2, 1, 31, § 79:satisfacientes aut supplicantes summittimus (manus),
Quint. 11, 3, 115 et saep.—To give satisfaction by suffering a penalty: saepe satisfecit praedae venator, Mart. 12, 14, 3. -
9 animal
ănĭmăl, ālis (abl. animali; but Rhem. Palaem. p. 1372 P. gives animale), n. [as if for animale, which is found in Cic. Fin. 2, 10, 31 MS.; Lucr. 3, 635; cf. animalis], a living being, an animal.I.In the widest sense, zôon (cf. zôos = living):II.inanimum est omne, quod pulsu agitatur externo, quod autem est animal, id motu cietur interiore et suo,
Cic. Tusc. 1, 23, 54, where it is opp. to the adj. inanimum, and therefore is equivalent to animale; cf. id. Ac. 2, 12:uti possint sentire animalia quaeque,
Lucr. 2, 973:cum omne animal patibilem naturam habeat, etc.,
Cic. N. D. 3, 12, 29; 2, 47, 122:formicae, animal minumum,
Plin. 7, 15, 13, § 65; 28, 4, 6, § 33 et saep.—Of men:animal providum et sagax homo,
Cic. Leg. 1, 7, 22; so id. Fin. 2, 13:sanctius his animal,
Ov. M. 1, 76:bicipites hominum aliorumve animalium,
Tac. A. 15, 47:(Vitellius) umbraculis hortorum abditus, ut ignava animalia, quibus cibum suggeras, jacent torpentque,
id. H. 3, 36; 4, 17:etiam fera animalia, si clausa teneas, virtutis obliviscuntur,
id. ib. 4, 64; id. Agr. 34:animalia maris,
id. A. 15, 37; Plin. 10, 63, 83, § 171.—Also of the universe, considered as an animated existence:hunc mundum animal esse, idque intellegens et divinā providentiā constitutum,
Cic. Tim. 3; 4.—Sometimes in a more restricted sense, as antith. to man, a beast (as in Heb., animal, from, to live):multa ab animalium vocibus tralata in homines,
Varr. L. L. 7, 5, 100:alia animalia gradiendo, alia serpendo, etc.,
Cic. N. D. 2, 47, 122:animalia inusitata ceteris gentibus, nisi invecta,
Curt. 8, 9, 16; Sen. Ep 76, 6:si quod animal in mustum inciderit,
Col. 12, 31:si quod animal aurem intraverit,
Plin. 28, 4, 7, § 37:similitudo non ab hominibus modo petitur, verum etiam ab animalibus,
Quint. 6, 3, 57.—Hence, with contempt, of a man:funestum illud animal, ex nefariis stupris concretum,
that pernicious brute, Cic. Pis. 9. -
10 exemplum
exemplum, i, n. [eximo], orig., what is taken out as a sample (cf. eximius, from eximo), a sample.I.Prop. (cf. exemplar, specimen):II.purpurae, tritici,
Auct. Her. 4, 6, 9.—Hence,Transf.A. 1.Hic quoque exemplum reliquit, Plaut. Ps. 2, 2, 56; cf.:2. B.o Apella, o Zeuxis pictor, Cur numero estis mortui? hinc exemplum ut pingeretis: Nam alios pictores nihil moror hujusmodi tractare exempla,
id. Poen. 5, 4, 102 sq.; and in a pun with the follg. signif. under B.: Th. Exempla edepol faciam ego in te. Tr. Quia placeo, exemplum expetis, id. Most. 5, 1, 67:aedes probant: sibi quisque Inde exemplum expetunt,
a sketch, draught, id. ib. 1, 2, 21; cf. id. ib. 3, 2, 75 sq.:Pompeii litterarum ad consulem exemplum attulit: Litterae mihi a L. Domitio allatae sunt: earum exemplum infra scripsi... Deinde supposuit exemplum epistolae Domitii, quod ego ad te pridie miseram,
a transcript, copy, Cic. Att. 8, 6, 1 sq.; 8, 11, 6; 7, 23, 3; id. Fam. 9, 26, 3; Ov. Tr. 1, 7, 23 al.—A sample for imitation, instruction, proof, a pattern, model, original, example, precedent, case (the predominant meaning of the word).1.In gen.:2.ut mutum in simulacrum ex animali exemplo veritas transferatur,
from a living model, original, Cic. Inv. 2, 1, 2; cf.:feruntur enim ex optimis naturae et veritatis exemplis,
id. Off. 3, 17, 69:propones illi exempla ad imitandum,
id. Phil. 10, 2, 5; cf.:habere exemplum ad imitandum (corresp. to exemplar),
id. Mur. 31, 66; and:nostris exemplo fuit ad imitandum,
Suet. Gramm. 2:exposita ad exemplum nostra re publica,
Cic. Rep. 1, 46 fin.; cf. id. ib. 2, 31 fin.:loquimur de iis amicis, qui ante oculos sunt... Ex hoc numero nobis exempla sumenda sunt,
id. Lael. 11, 38:aliquem ex barbatis illis exemplum imperii veteris, imaginem antiquitatis,
id. Sest. 8, 19:a sapiente petitur exemplum,
id. Off. 3, 4, 16:exemplum a me petere,
Liv. 7, 32, 12:ab eodem Pompeio omnium rerum egregiarum exempla sumantur,
Cic. de Imp. Pomp. 15, 44:ab se ipso exemplum capi posse,
Liv. 1, 49, 2; cf.:cum et ipse sis quasi unicum exemplum antiquae probitatis et fidei,
Cic. Rep. 3, 5:quod in juventute habemus illustrius exemplum veteris sanctitatis?
id. Phil. 3, 6, 15:innocentiae,
id. de Or. 1, 53, 229:qua in muliere etiam nunc quasi exempli causa vestigia antiqui officii remanent,
as a pattern, example, id. Rosc. Am. 10, 27 (cf. infra, 2.):eum virum, unde pudoris pudicitiaeque exempla peterentur,
id. Deiot. 10, 28:firmare animum constantibus exemplis (for constantiae),
Tac. A. 16, 35; cf.:exemplum modestum,
id. H. 2, 64:vitiosi principes plus exemplo quam peccato nocent,
by their example, Cic. Leg. 3, 14, 32:(Tullus Hostilius) de imperio suo, exemplo Pompilii, populum consuluit curiatim,
id. Rep. 2, 17:quod autem exemplo nostrae civitatis usus sum, etc.,
id. ib. 2, 39: atrox videbatur Appi sententia;rursus Vergini Larciique exemplo haud salubres,
i. e. judged by the precedent, Liv. 2, 30 init.:divinare morientes etiam illo exemplo confirmat Posidonius, quo affert, etc.,
by that example, that case, Cic. Div. 1, 30, 64; id. Inv. 1, 30, 49; cf.:hinc illa et apud Graecos exempla... levitatis Atheniensium crudelitatisque in amplissimos cives exempla,
id. Rep. 1, 3:datum in omnes provincias exemplum,
Tac. A. 1, 78; so,dare exemplum,
to set the example, id. ib. 4, 50:tertia legio exemplum ceteris praebuit,
id. H. 2, 85; 4, 52; Val. Max. 3, 6, 5.—Esp. in phrase: exempli causā or gratiā, for instance, for an example (cf. Krebs, Antibarb. p. 437):3.exempli causa paucos nominavi,
for example's sake, Cic. Phil. 13, 2, 2; cf.:quia in alicujus libris exempli causa id nomen invenerant, putarunt, etc.,
id. Mur. 12, 27; id. Inv. 1, 37, 66:haec exempli gratia sufficient,
Quint. 9, 2, 56; cf.:pauca exempli gratia ponam,
id. 6, 5, 6; 5, 10, 110; cf.:ex quibus in exemplum pauca subjeci,
Suet. Tib. 21 et saep.:venit in exemplum furor,
teaches, Ov. F. 4, 243; cf. Just. 23, 3.—In partic., a warning example, an example, warning, punishment (rare):4.exemplum statuite in me, ut adolescentuli vobis placere studeant potius quam sibi,
Ter. Heaut. prol. 51; cf.:quibus liberi sunt, statuite exemplum, quantae poenae in civitate sint hominibus istiusmodi comparatae,
Auct. Her. 4, 35, 47:simile in superiore parte provinciae edere exemplum severitatis tuae,
Cic. ad Q. Fr. 1, 2, 5; cf. Tac. A. 3, 36 fin.; so,edere exempla in aliquem,
Ter. Eun. 5, 7, 21; Caes. B. G. 1, 31, 12; Liv. 29, 27, 4:ut ne viderem, quae futura exempla dicunt in eum indigna,
Ter. Eun. 5, 4, 24:habet aliquid ex iniquo omne magnum exemplum,
Tac. A. 14, 44:meritum quidem novissima exempla Mithridatem,
i. e. the punishment of death, id. ib. 12, 20:esse in exemplo,
to serve as a warning, Ov. M. 9, 454; cf. Vulg. Judae, 7 al.:exemplo supplicii reliquos deterrere,
Hirt. B. G. 8, 44, 1.—Law t. t., a precedent:C.ad exemplum trahere,
Just. Inst. 1, 2, 6:alicui sine exemplo subvenire,
id. ib. —A way, manner, kind, nature:multi more isto atque exemplo vivunt,
Plaut. Bacch. 3, 6, 11; cf.:negat se more et exemplo populi Romani posse iter ulli per provinciam dare,
Caes. B. G. 1, 8, 3:uno exemplo ne omnes vitam viverent,
Plaut. Mil. 3, 1, 132:istoc exemplo,
id. ib. 2, 4, 6:quot me exemplis ludificatust,
id. Ep. 5, 2, 6:eodem exemplo, quo,
Liv. 31, 12, 3:ad hoc exemplum,
Plaut. Mil. 2, 4, 6:quod ad exemplum,
id. Trin. 4, 2, 76 et saep.—Hence often of methods or examples of punishment (cf. 3. supra):quando ego te exemplis pessumis cruciavero,
Plaut. Capt. 3, 5, 33:omnibus exemplis crucior,
id. Bacch. 5, 1, 6; cf. id. Most. 1, 3, 35; 55; 5, 1, 67.—Freq. of the tenor, purport, contents of a letter, etc.:litterae uno exemplo,
i. e. of the same tenor, Cic. Fam. 4, 4, 1; 10, 5, 1:scribere bis eodem exemplo,
id. ib. 9, 16, 1:testamentum duplex... sed eodem exemplo,
Suet. Tib. 76:Capua litterae sunt allatae hoc exemplo: Pompeius mare transiit, etc.,
Cic. Att. 9, 6, 3:(litterarum) exemplum componere,
id. Agr. 2, 20, 53; Suet. Calig. 55. -
11 unde
unde, Adv. (urspr. cunde), von wo her, woher, I) eig., von örtlichen Verhältnissen, 1) korrelativ: inde venit, unde mallem, Cic.: quam ibi, unde huc translata essent, Cic.: ut eo restituerentur, unde deiecti essent, Cic.: ut aliae (naves) eodem, unde erant profectae, referrentur, Caes.: Latobrigos in fines suos, unde erant profecti, reverti iussit, Caes.: loca superiora, unde etc., Caes.: montis sublime cacumen occupat, unde etc., Ov.: cum ad idem, unde semel profecta sunt, cuncta astra redierint, Cic. – 2) absol.: a) in direkter Frage: unde is? Plaut.: unde et quo Catius? woher u. wohin? Hor.: u. so (asyndet.) unde quo venis? Hor.: unde venis et quo tendis? Hor.: unde venis et quo vadis? Itala: unde deiectus est Cinna? unde qui cum Graccho fuerunt? Cic.: qui genus? unde domo? wo zu Hause? Verg.: ebenso iube istos omnes ad nomen cita i et unde domo quisque sit quaere, Sen. – m. Genet. gentium, unde haec igitur gentium est? Plaut. – b) in indirekter Frage: ut mihi responderet, unde esset, Cic.: non recordor, unde cecĭderim, sed unde surrexerim, Cic.: unde initium belli fieret, explorabant, Caes.: qualis et unde genus, quaeris, Prop.: quaere, unde domo, quis, cuius fortunae, Hor. – II) übtr.: A) Ursprung, Grund, Veranlassung, Mittel u. dgl. bezeichnend, woher, wovon (von wem), woraus, 1) korrelativ: a) übh.: qui eum necasset, unde ipse natus esset, Cic.: unde necesse est, inde initium sumatur, Cic.: is, unde te audisse dicis, Cic. (u. so unde quidque audisse dicant, Plaut.): illo exstincto fore, unde discerem, neminem, Cic.: lux, unde omnes opem petere solebant, Cic.: non ut ingenium et eloquentiam meam perspicias, unde longe absum, Cic.: tenuit permagnam Sextilius hereditatem, unde etc., Cic.: quod, unde agger omnino comportari posset, nihil erat reliquum, Caes.: si habuerit, unde tibi solvat, Cic.: non reliquit, unde efferretur, Nep. – b) insbes.: α) als jurist. t.t. unde petitur, zur Bezeichnung des Verklagten, ego omnibus, unde petitur, hoc consilium dederim, Cic.: illi, unde peteretur, credendum esse, Gell. – β) als publiz. t.t., unde stat, zur Bezeichnung der Seite, der Partei, aus der man steht, unde stetisset, eo se victoria transferret, Iustin.: übtr., eventus belli, ut aequus iudex, unde ius stabat, ei victoriam dedit, Liv. – 2) absol.: a) in direkter Frage: unde haec (patera) igitur est? Plaut.: Ly. redde, inquam. St. ah, unde? Plaut.: garris, unde? von wem soll es denn kommen? Ter.: unde ea est tibi? woher hast du sie? wovon hast du sie gekauft? Plaut.: unde iste amor tam improvisus? Cic.: unde id scis? Ter.: unde sed hos novi? Ov. – m. Akk., unde tantam felicitatem parentibus, Sen. de ben. 3, 36, 2. – m. Genet. gentium, De. face id ut paratum iam sit. Li. unde gentium? Plaut. – b) in indirekter Frage: ut ex ipsa quaeras, unde hunc (anulum) habuerit? Ter.: unde concitetur risus difficillimum dicere, Quint.: unde sit infamis, discite, Ov. – m. Genet., occipiunt sciscitari, unde natalium secta cuia proveniret, Apul. met. 5, 15. – B) unde unde = undecumque, woher auch immer, woher immer, mercedem aut nummos unde unde extricat, Hor. sat. 1, 3, 88: nec tamen vindictae solacium undeunde spernendum est, Apul. met. 5, 30.
-
12 unde
unde, Adv. (urspr. cunde), von wo her, woher, I) eig., von örtlichen Verhältnissen, 1) korrelativ: inde venit, unde mallem, Cic.: quam ibi, unde huc translata essent, Cic.: ut eo restituerentur, unde deiecti essent, Cic.: ut aliae (naves) eodem, unde erant profectae, referrentur, Caes.: Latobrigos in fines suos, unde erant profecti, reverti iussit, Caes.: loca superiora, unde etc., Caes.: montis sublime cacumen occupat, unde etc., Ov.: cum ad idem, unde semel profecta sunt, cuncta astra redierint, Cic. – 2) absol.: a) in direkter Frage: unde is? Plaut.: unde et quo Catius? woher u. wohin? Hor.: u. so (asyndet.) unde quo venis? Hor.: unde venis et quo tendis? Hor.: unde venis et quo vadis? Itala: unde deiectus est Cinna? unde qui cum Graccho fuerunt? Cic.: qui genus? unde domo? wo zu Hause? Verg.: ebenso iube istos omnes ad nomen cita i et unde domo quisque sit quaere, Sen. – m. Genet. gentium, unde haec igitur gentium est? Plaut. – b) in indirekter Frage: ut mihi responderet, unde esset, Cic.: non recordor, unde cecĭderim, sed unde surrexerim, Cic.: unde initium belli fieret, explorabant, Caes.: qualis et unde genus, quaeris, Prop.: quaere, unde domo, quis, cuius fortunae, Hor. – II) übtr.: A) Ursprung, Grund, Veranlassung, Mittel u. dgl. bezeichnend, woher, wovon (von wem), woraus, 1) korrelativ: a) übh.: qui eum necasset, unde————ipse natus esset, Cic.: unde necesse est, inde initium sumatur, Cic.: is, unde te audisse dicis, Cic. (u. so unde quidque audisse dicant, Plaut.): illo exstincto fore, unde discerem, neminem, Cic.: lux, unde omnes opem petere solebant, Cic.: non ut ingenium et eloquentiam meam perspicias, unde longe absum, Cic.: tenuit permagnam Sextilius hereditatem, unde etc., Cic.: quod, unde agger omnino comportari posset, nihil erat reliquum, Caes.: si habuerit, unde tibi solvat, Cic.: non reliquit, unde efferretur, Nep. – b) insbes.: α) als jurist. t.t. unde petitur, zur Bezeichnung des Verklagten, ego omnibus, unde petitur, hoc consilium dederim, Cic.: illi, unde peteretur, credendum esse, Gell. – β) als publiz. t.t., unde stat, zur Bezeichnung der Seite, der Partei, aus der man steht, unde stetisset, eo se victoria transferret, Iustin.: übtr., eventus belli, ut aequus iudex, unde ius stabat, ei victoriam dedit, Liv. – 2) absol.: a) in direkter Frage: unde haec (patera) igitur est? Plaut.: Ly. redde, inquam. St. ah, unde? Plaut.: garris, unde? von wem soll es denn kommen? Ter.: unde ea est tibi? woher hast du sie? wovon hast du sie gekauft? Plaut.: unde iste amor tam improvisus? Cic.: unde id scis? Ter.: unde sed hos novi? Ov. – m. Akk., unde tantam felicitatem parentibus, Sen. de ben. 3, 36, 2. – m. Genet. gentium, De. face id ut paratum iam sit. Li. unde gentium? Plaut. – b) in indirekter Frage: ut ex ipsa qua-————eras, unde hunc (anulum) habuerit? Ter.: unde concitetur risus difficillimum dicere, Quint.: unde sit infamis, discite, Ov. – m. Genet., occipiunt sciscitari, unde natalium secta cuia proveniret, Apul. met. 5, 15. – B) unde unde = undecumque, woher auch immer, woher immer, mercedem aut nummos unde unde extricat, Hor. sat. 1, 3, 88: nec tamen vindictae solacium undeunde spernendum est, Apul. met. 5, 30. -
13 familiaris
fămĭlĭāris, e ( abl. sing. regularly familiari; familiare, Varr. and P. Rutil. ap. Charis. p. 105 P.), adj. [familia].I.Of or belonging to servants (rare; only as subst.): fămĭlĭāris, is, m., a servant:II.majores nostri servos (quod etiam in mimis adhuc durat) familiares appellaverunt,
Sen. Ep. 47 med.:hujus familiae familiarem,
Plaut. Am. 1, 1, 203; id. Ep. 1, 1, 2.—Of or belonging to a house, household, or family; household, domestic, family, private (freq. and class.):B.fundus,
Plaut. As. 5, 2, 24; cf.focus,
Col. 11, 1, 19:filius,
Plaut. Capt. 2, 2, 23:negotiis familiaribus impediti,
Auct. Her. 1, 1, 1; cf.:res domesticae ac familiares,
Cic. Tusc. 1, 1, 2; so,res,
the household, family affairs, property, Plaut. Stich. 1, 2, 88; Caes. B. G. 1, 18, 4; Quint. 12, 1, 6; 12, 7, 9:ab domo ab re familiari, diutius abesse,
Liv. 5, 4, 6 al.; cf.copiae,
Liv. 2, 16, 7:pecuniae,
Tac. A. 4, 15:rationes,
id. ib. 6, 16:curae,
id. ib. 11, 7:referam nunc interiorem ac familiarem ejus vitam,
Suet. Aug. 61:vita,
Plaut. Pers. 1, 3, 46:quis umquam in luctu domestico, quis in funere familiari cenavit cum toga pulla?
Cic. Vatin. 13, 31: parricidium, i. e. committed on a member of the same family, Att. ap. Cic. N. D. 3, 26, 67:maeror,
a family grief, Plaut. Cist. 4, 2, 60:Lar,
Cic. Quint. 27, 85; id. Verr. 2, 3, 11, § 27; id. Rep. 5, 5 Mos. N. cr., v. Lar; cf.:numen Minerva,
Quint. 10, 1, 91.—Transf.1.Familiar, intimate, friendly, and (more freq.) subst., a familiar acquaintance, friend (syn.: amicus, familiaris, intimus, necessarius).(α).With substt.:(β).videmus Papum Aemilium C. Luscino familiarem fuisse, etc.,
Cic. Lael. 11, 39:biduo factus est mihi familiaris,
id. Fam. 3, 1, 2; id. Phil. 2, 32, 78; id. Rep. 2, 20; cf. id. Fam. 7, 8, 1:amici,
Plin. Ep. 9, 34, 1; 9, 37, 1:sermones,
Cic. Off. 2, 11, 39; id. Fam. 15, 15, 1; id. Att. 1, 9, 1; cf.epistolae,
Quint. 1, 1, 29:minus familiari vultu respexisse,
friendly, Suet. Caes. 78:voltus ille,
Cic. Att. 1, 11, 1:colloquium,
Liv. 25, 18, 5:jam inde a puero in omnia familiaria jura assuetus,
the rights of intimacy, id. 24, 5, 9:voluntas,
Sen. Ben. 6, 16, 1; cf.:vox auribus meis familiaris,
Petr. 100:familiaribus magis ei aetati exemplis,
Quint. 5, 10, 96:exempla,
id. 7, 2, 17; 9, 4, 44:verba regionibus quibusdam magis familiaria,
id. 8, 2, 13:litterae,
Suet. Tib. 62.— Comp.:qui familiarior nobis propter scriptorum multitudinem est,
Cic. de Or. 3, 19, 71:aditus in domum,
Liv. 24, 5, 7:frater ei (with carior),
Nep. Att. 16, 2:quo boves familiariores bubulco fiant,
Col. 6, 2, 6:color argenti militaribus signis,
Plin. 33, 3, 19, § 58. — Sup.:homo amantissimus familiarissimus, conjunctissimus officiis,
Cic. Sull. 20, 57; cf. id. Att. 16, 16, F. 17:luna terris familiarissimum sidus,
Plin. 2, 9, 6, § 41; 16, 18, 30, § 75; 16, 31, 57, § 131.—Absol.:2.est ex meis domesticis atque intimis familiaribus,
Cic. Fam. 3, 1, 3:familiaris meus,
id. Lael. 24, 89:per C. Valerium Procillum familiarem suum cum eo colloquitur,
Caes. B. G. 1, 19, 3:Caelii,
Cic. Cael. 25, 61:pauci familiares,
id. Lael. 1, 2.— Sup.:quod M. Aemulius unus est ex meis familiarissimis atque intimis maxime necessarius,
Cic. Fam. 13, 27, 2; cf.:intimus, proximus, familiarissimus quisque,
id. Q. Fr. 1, 4, 1:familiarissimus meus,
id. Fam. 13, 13, 1:familiarissimi ejus,
id. Rep. 1, 9.—Of or belonging to one's self, to one's own people or country (cf. domesticus); only in the lang. of the haruspices, of those parts of the animal which related to the party that sacrificed (opp. hostilis):3.(haruspices) fissum familiare et vitale tractant,
Cic. Div. 2, 13, 32; cf.:Decio caput jecinoris a familiari parte caesum haruspex dicitur ostendisse,
Liv. 8, 9, 1; cf.:mater procurans familiare ostentum,
Liv. 26, 6, 14.—Familiar, customary, habitual:4.mihi familiare est omnes cogitationes meas tecum communicare,
Plin. Ep. 4, 24, 7; 2, 5, 10:familiare est hominibus omnia sibi ignoscere,
Vell. 2, 30, 3:fuisse statuariam artem familiarem Italiae quoque indicant,
Plin. 34, 7, 16, § 33; 35, 7, 31, § 49.—Fitting, appropriate, adapted:* 1.quae peregrina... transferuntur, minus sunt familiaria nostro solo quam vernacula,
Col. 3, 4, 1:familiarissimum hoc platanis,
Plin. 16, 31, 57, § 131:hipposelinum sabulosis familiarissimum,
id. 19, 8, 48, § 163.—Hence, fămĭlĭārĭter, adv.By families:2.agros in montibus Romani acceperunt familiariter,
Front. de Colon. p. 119 Goes.—Familiarly, intimately, on friendly terms (freq. and class.):hominem ignotum compellare familiariter,
Plaut. Men. 2, 3, 23; cf.:nimium familiariter Me attrectas,
id. Rud. 2, 4, 6; id. Ep. 1, 1, 2:nihil turpius quam cum eo bellum gerere, quicum familiariter vixeris,
Cic. Lael. 21, 77:familiariter amicus,
Quint. 1, 2, 15:amatum a me,
id. 10, 3, 12:dilectus,
Plin. Ep. 9, 19, 5 et saep.:loqui,
Cic. Div. in Caecil. 12, 37:scribere,
id. Att. 9, 4, 1: nosse causas, i. e. to be familiarly or intimately, accurately acquainted with, Quint. 6, 4, 8; 5, 7, 7:quod ex longinquo petitur, parum familiariter nostro solo venit,
i. e. suitable, adapted, Col. Arb. 1, 3.— Comp.:licentius, liberius, familiarius cum domina vivere,
Cic. Cael. 23, 57:factum,
id. de Or. 2, 3, 14; Quint. 2, 7, 3.— Sup.:cum Verre familiarissime et amicissime vivere,
Cic. Div. in Caecil. 9, 29; Nep. Ages. 1, 1. -
14 Libertas
lībertas (old form, loebertas; v. 1. liber init.), ātis, f. [1. liber], the state or condition of a freeman, a being free, freedom, liberty, freedom from restraint or obligation, [p. 1059] free will, etc.I.In gen.:II.quid est enim libertas? potestas vivendi, ut velis,
Cic. Par. 5, 1, 34:ne majorem largiar ei, qui contra dicturus est, libertatem et licentiam,
id. Ac. 2, 10, 30:praecidere sibi libertatem vivendi,
id. Verr. 2, 3, 1, § 3:tabella dat populo eam libertatem, ut, quod velint, faciant,
id. Planc. 6, 16:libertas in ridendo, in plorando,
id. ib. 14, 33:omnium rerum impunitam libertatem tenere,
id. de Or. 1, 52, 226:libertas est naturalis facultas ejus quod cuique facere libet, nisi si quid vi aut jure prohibetur,
Just. Inst. 1, 3, 1.—With gen.:feminae omnium rerum libertatem desiderant,
Liv. 34, 2 fin:testamentorum,
Quint. 3, 6, 84:verborum (with licentia figurarum),
id. 10, 1, 28:dialogorum,
id. 10, 5, 15:caeli,
the open air, id. 10, 3, 22.— Poet. with inf sit modo libertas, quae velit ira, loqui, Prop. 1, 1, 28:nec mihi libertas imis freta tollere arenis,
Val. Fl. 1, 601.—In partic.A.Civil freedom, liberty, opp. to slavery:(β).Scaevae, servo Q. Crotonis, libertas data est,
Cic. Rab. Perd. 11, 31: alicujus libertati parcere, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 206 Vahl.):omnes homines naturā libertati studere et condicionem servitutis odisse,
Caes. B. G. 3, 10 fin.:patriam et libertatem perdidi,
Plaut. Capt. 2, 2, 50:libertas paenulast tergo tuo,
id. Most. 4, 2, 74:haruspex his promisit libertatem,
id. Poen. 5, 4, 54:aliquem in libertatem asserere,
Suet. Vit. 10:petitur puer in libertatem,
id. Rhet. 1:libertatis condicio,
Ulp. Fragm. 2, 3:favor libertatis,
Gai. Inst. 1, 21; Paul. Sent. 2, 23, 2:libertatem dare,
Gai. Inst. 2, 200:amittere,
id. ib. 1, 160 sq.—In plur. (anteand post-class.):2.tribus non conduci possim libertatibus, Quin, etc.,
Plaut. Cas. 2, 8, 70:pecunias et libertates servis et ante dono datas,
Tac. A. 15, 55:in libertatibus dandis,
Gai. Inst. 2, § 228:libertatium conservandarum causa,
Dig. 38, 1, 13, § 1:lex (Fufia Caninia) cavet ut libertates servis testamento nominatim dentur,
Ulp. Fragm. 1, 25.—Trop.:B.se in libertatem vindicare,
Cic. de Or. 2, 33, 145; cf.:in libertatem vindicati,
id. N. D. 1, 20, 56.—Political freedom, liberty, or independence of a people not under monarchical rule, or not subject to another people (opp. servitus and dominatus):C.aut exigendi reges non fuerunt: aut plebi re, non verbo danda libertas,
Cic. Leg. 3, 10 fin.:aliae nationes servitutem pati possunt: populi Romani est propria libertas,
id. Phil. 6, 7 fin.; cf. id. ib. 3, 11 fin.:in optimatium dominatu vix particeps libertatis potest esse multitudo,
id. Rep. 1, 27, 43:et a regum et a patrum dominatione solere in libertatem rem populi vindicari, etc.,
id. ib. 1, 32, 48:alicui eripere libertatem,
id. ib. 1, 17, 28:in libertate permanere,
Caes. B. G. 3, 8:libertatem accipere, recuperare,
id. ib. 7, 1 fin.:plus communi libertati tribuere,
id. ib. 7, 37:per dolum ac proditionem prope libertas amissa est,
Liv. 2, 3, 1:conditor Romanae libertatis,
id. 8, 34.—The spirit of liberty, consciousness of freedom:D.dolor animi, innata libertas, prompta excellensque virtus,
Cic. Sest. 41, 88:timefacta libertas,
id. Off. 2, 7, 24.—Freedom of speech or thought, frankness, boldness, candor (mostly post-Aug.):E. F.hoc mihi libertas, hoc pia lingua dedit,
Ov. H. 15, 68:vera de exitu ejus magna cum libertate ominatus est,
Vell. 2, 71, 2:quae in aliis libertas est, in aliis licentia vocatur,
Quint. 3, 8, 48:affectatores libertatis,
id. 6, 2, 16; 10, 1, 94:antiqua comoedia facundissimae libertatis,
id. 10, 1, 65:vox honestissimae libertatis,
id. 11, 1, 37:libertas ingenii,
Sall. J. 30, 3.—Personified: Līber-tas, tatis, f., the goddess of Liberty, whose temple on the Aventine Hill was founded by the father of Tiberius Gracchus in the second Punic war; in the atrium of this temple the census-tables were preserved, Ov. F. 4, 624; Liv. 24, 17; 25, 7; 34, 44; 45, 15; Cic. Mil. 22, 59; id. Att. 4, 16, 14; id. N. D. 2, 23, 61. A statue of Libertas was erected by Clodius on the site of Cicero's house after it was pulled down, Cic. Att. 4, 2, 3. -
15 libertas
lībertas (old form, loebertas; v. 1. liber init.), ātis, f. [1. liber], the state or condition of a freeman, a being free, freedom, liberty, freedom from restraint or obligation, [p. 1059] free will, etc.I.In gen.:II.quid est enim libertas? potestas vivendi, ut velis,
Cic. Par. 5, 1, 34:ne majorem largiar ei, qui contra dicturus est, libertatem et licentiam,
id. Ac. 2, 10, 30:praecidere sibi libertatem vivendi,
id. Verr. 2, 3, 1, § 3:tabella dat populo eam libertatem, ut, quod velint, faciant,
id. Planc. 6, 16:libertas in ridendo, in plorando,
id. ib. 14, 33:omnium rerum impunitam libertatem tenere,
id. de Or. 1, 52, 226:libertas est naturalis facultas ejus quod cuique facere libet, nisi si quid vi aut jure prohibetur,
Just. Inst. 1, 3, 1.—With gen.:feminae omnium rerum libertatem desiderant,
Liv. 34, 2 fin:testamentorum,
Quint. 3, 6, 84:verborum (with licentia figurarum),
id. 10, 1, 28:dialogorum,
id. 10, 5, 15:caeli,
the open air, id. 10, 3, 22.— Poet. with inf sit modo libertas, quae velit ira, loqui, Prop. 1, 1, 28:nec mihi libertas imis freta tollere arenis,
Val. Fl. 1, 601.—In partic.A.Civil freedom, liberty, opp. to slavery:(β).Scaevae, servo Q. Crotonis, libertas data est,
Cic. Rab. Perd. 11, 31: alicujus libertati parcere, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 206 Vahl.):omnes homines naturā libertati studere et condicionem servitutis odisse,
Caes. B. G. 3, 10 fin.:patriam et libertatem perdidi,
Plaut. Capt. 2, 2, 50:libertas paenulast tergo tuo,
id. Most. 4, 2, 74:haruspex his promisit libertatem,
id. Poen. 5, 4, 54:aliquem in libertatem asserere,
Suet. Vit. 10:petitur puer in libertatem,
id. Rhet. 1:libertatis condicio,
Ulp. Fragm. 2, 3:favor libertatis,
Gai. Inst. 1, 21; Paul. Sent. 2, 23, 2:libertatem dare,
Gai. Inst. 2, 200:amittere,
id. ib. 1, 160 sq.—In plur. (anteand post-class.):2.tribus non conduci possim libertatibus, Quin, etc.,
Plaut. Cas. 2, 8, 70:pecunias et libertates servis et ante dono datas,
Tac. A. 15, 55:in libertatibus dandis,
Gai. Inst. 2, § 228:libertatium conservandarum causa,
Dig. 38, 1, 13, § 1:lex (Fufia Caninia) cavet ut libertates servis testamento nominatim dentur,
Ulp. Fragm. 1, 25.—Trop.:B.se in libertatem vindicare,
Cic. de Or. 2, 33, 145; cf.:in libertatem vindicati,
id. N. D. 1, 20, 56.—Political freedom, liberty, or independence of a people not under monarchical rule, or not subject to another people (opp. servitus and dominatus):C.aut exigendi reges non fuerunt: aut plebi re, non verbo danda libertas,
Cic. Leg. 3, 10 fin.:aliae nationes servitutem pati possunt: populi Romani est propria libertas,
id. Phil. 6, 7 fin.; cf. id. ib. 3, 11 fin.:in optimatium dominatu vix particeps libertatis potest esse multitudo,
id. Rep. 1, 27, 43:et a regum et a patrum dominatione solere in libertatem rem populi vindicari, etc.,
id. ib. 1, 32, 48:alicui eripere libertatem,
id. ib. 1, 17, 28:in libertate permanere,
Caes. B. G. 3, 8:libertatem accipere, recuperare,
id. ib. 7, 1 fin.:plus communi libertati tribuere,
id. ib. 7, 37:per dolum ac proditionem prope libertas amissa est,
Liv. 2, 3, 1:conditor Romanae libertatis,
id. 8, 34.—The spirit of liberty, consciousness of freedom:D.dolor animi, innata libertas, prompta excellensque virtus,
Cic. Sest. 41, 88:timefacta libertas,
id. Off. 2, 7, 24.—Freedom of speech or thought, frankness, boldness, candor (mostly post-Aug.):E. F.hoc mihi libertas, hoc pia lingua dedit,
Ov. H. 15, 68:vera de exitu ejus magna cum libertate ominatus est,
Vell. 2, 71, 2:quae in aliis libertas est, in aliis licentia vocatur,
Quint. 3, 8, 48:affectatores libertatis,
id. 6, 2, 16; 10, 1, 94:antiqua comoedia facundissimae libertatis,
id. 10, 1, 65:vox honestissimae libertatis,
id. 11, 1, 37:libertas ingenii,
Sall. J. 30, 3.—Personified: Līber-tas, tatis, f., the goddess of Liberty, whose temple on the Aventine Hill was founded by the father of Tiberius Gracchus in the second Punic war; in the atrium of this temple the census-tables were preserved, Ov. F. 4, 624; Liv. 24, 17; 25, 7; 34, 44; 45, 15; Cic. Mil. 22, 59; id. Att. 4, 16, 14; id. N. D. 2, 23, 61. A statue of Libertas was erected by Clodius on the site of Cicero's house after it was pulled down, Cic. Att. 4, 2, 3. -
16 nomen
nōmen, ĭnis (archaic form of gen. sing. NOMINVS, S. C. de Bacch. Corp. Inscr. Lat. 196, 8), n. [for gnōmen, from root gno, whence gnosco, nosco, co-gnosco], a name, appellation (syn. vocabulum).I.Lit.:2.nomen est, quod unicuique personae datur, quo suo quaeque proprio et certo vocabulo appellatur,
Cic. Inv. 1, 24, 134:imponere nova rebus nomina,
id. Fin. 3, 1, 3:qui haec rebus nomina posuerunt,
id. Tusc. 3, 5, 10:appellare aliquem nomine,
id. de Or. 1, 56, 239:huic urbi nomen Epidamno inditum est,
Plaut. Men. 2, 1, 37; cf. Liv. 7, 2, 6:Theophrastus divinitate loquendi nomen invenit,
Cic. Or. 19, 62:lituus ab ejus litui, quo canitur, similitudine nomen invenit,
id. Div. 1, 17, 30:ut is locus ex calamitate populi Romani nomen caperet,
Caes. B. G. 1, 13 et saep.:ludi, Pythia de domitae serpentis nomine dicti,
Ov. M. 1, 447:clari nominis vir,
Vell. 2, 34, 4:nominis minoris vir,
id. 2, 100, 5; cf. id. 2, 112, 2; 2, 103, 1: est mihi nomen, inditur mihi nomen, with nom.:cui saltationi Titius nomen est,
Cic. Brut. 62, 225:eique morbo nomen est avaritia,
id. Tusc. 4, 11, 24:canibus pigris... Nomen erit pardus, tigris, leo,
Juv. 8, 36.—With dat.:haec sunt aedes, hic habet: Lesbonico'st nomen,
Plaut. Trin. 2, 2, 110:juventus nomen fecit Peniculo mihi,
id. Men. 1, 1, 1:nam mihi est Auxilio nomen,
id. Cist. 1, 3, 6:huic ego die nomen Trinummo facio,
id. Trin. 4, 2, 1:nomen Arcturo est mihi,
id. Rud. prol. 5:cantus cui nomen neniae,
Cic. Leg. 2, 24, 62:puero ab inopiā nomen Egerio est inditum,
Liv. 1, 34:est illis strigibus nomen,
Ov. F. 6, 139.—With gen.:cujus nomen est Viventis,
Vulg. Gen. 25, 11.—Rarely with ad:ut det nomen ad molas coloniam,
Plaut. Ps. 4, 6, 38.—Nomen dare, edere, profiteri, ad nomina respondere, to give in one's name, be enrolled, enlist; to answer to one's name when summoned to military duty:ne nomina darent,
Liv. 2, 24:nomina profiteri,
id. 2, 24:nominis edendi apud consules potestas,
id. 2, 24:virgis caesi, qui ad nomina non respondissent,
id. 7, 4; also,dare nomen in conjurationem,
to join the conspiracy, Tac. A. 15, 48:ab re nomen habet (terra),
is named for, Liv. 38, 18, 4:quae (sapientia) divinarum humanarumque rerum cognitione hoc nomen apud antiquos adsequebatur,
Cic. Tusc. 5, 3, 7:dea (Viriplaca) nomen hoc a placandis viris fertur adsecuta,
Val. Max. 2, 1, 6.—Esp.:nomen accipere = nominari: turris quae nomen ab insulā accepit,
Caes. B. C. 3, 112, 1; Quint. 3, 3, 13; Just. 1, 5, 1; Tac. A. 6, 37; 15, 74; Plin. Ep. 2, 10, 8.—In partic., the middle name of the three which every freeborn Roman had, as distinguished from the praenomen and cognomen. The nomen distinguished one gens from another, the cognomen one familia from another, and the praenomen one member of the familia from another, Quint. 7, 3, 27.—But sometimes nomen is used in the signif. of praenomen:3.id nomen (sc. Gaja),
Cic. Mur. 12, 27.—So, too, in the signif. of cognomen:Sex. Clodius, cui nomen est Phormio,
Cic. Caecin. 10, 27; cf.:tamquam habeas tria nomina,
i. e. as if you were a Roman, Juv. 5, 127.—Esp. in phrase: sub nomine, under the assumed name:4.qui litteras exitiales Demetrio sub nomine Flaminini adtulerant,
Liv. 40, 54, 9:sub nomine meo,
Quint. 7, 2, 24:carmina sub alieno nomine edere,
Suet. Aug. 55:multa vana sub nomine celebri vulgabantur,
Tac. A. 6, 12; 13, 25; id. H. 1, 5; cf.:rogatio repente sub unius tribuni nomine promulgatur,
Liv. 43, 16, 6; Suet. Aug. 29; Plin. Pan. 50, 5; cf. also II. B. infra.—A title of power or honor:5.imperatoris,
Caes. B. C. 2, 32, 14.—In gram., a noun, Quint. 1, 4, 18; 1, 5, 42 et saep.—B.Transf.1.Nomen alicu jus deferre, to bring an accusation against, to accuse a person:2.nomen alicujus de parricidio deferre,
Cic. Rosc. Am. 10, 28: nomen recipere, to receive the accusation:palam de sellā ac tribunali pronuntiat: si quis absentem Sthenium rei capitalis reum facere vellet, sese ejus nomen recepturum: et simul, ut nomen deferret, etc.,
Cic. Verr. 2, 2, 38, § 94; cf. context.—A bond, note, a demand, claim, a debt: tituli debitorum nomina dicuntur praesertim in iis debitis, in quibus hominum nomina scripta sunt, quibus pecuniae commodatae sunt, Ascon. ap. Cic. Verr. 2, 1, 10, § 28:b.repromittam istoc nomine solutam rem futuram,
Plaut. As. 2, 4, 48:si neque in tuas tabulas ullum nomen referres, cum tot tibi nominibus acceptum Curtii referrent,
Cic. Verr. 2, 1, 39, § 102:qui tibi, ut ais, certis nominibus grandem pecuniam debuit,
on good bonds, good security, id. Quint. 11, 38; cf.:egone hos digitos meos impellere potui, ut falsum perscriberent nomen?
id. Rosc. Com. 1, 1:volo persolvere, ut expungatur nomen, ne quid debeam,
Plaut. Cist. 1, 3, 40; so,solvere,
Cic. Att. 6, 2, 7:expedire, exsolvere,
id. ib. 16, 6, 3:nomina sua exigere,
to collect one's debts, id. Verr. 2, 1, 10, § 28:hoc nomen, quod urget, nunc, cum petitur, dissolvere,
id. Planc. 28, 68:transcribere in alium,
Liv. 35, 7:qui venit ad dubium grandi cum codice nomen,
comes with a huge ledger to sue for a doubtful debt, Juv. 7, 110.—Nomina facere, in the case of written obligations, to set down or book the items of debt in the account-book:c.nomina se facturum, qua ego vellem die,
Cic. Fam. 7, 23, 1:emit homo cupidus (Canius) tanti, quanti Pythius voluit et emit instructos: nomina facit (Pythius), negotium conficit,
id. Off. 3, 14, 59:nomina facturi diligenter in patrimonium et vasa debitoris inquirimus,
Sen. Ben. 1, 1, 2.—Nomen locare, to offer as surety, Phaedr. 1, 16, 1 (dub.).—d.Transf., an item of debt; and hence, a debtor:3.hoc sum assecutus, ut bonum nomen existimer,
i. e. a good payer, Cic. Fam. 5, 6, 2:lenta nomina non mala,
Sen. Ben. 5, 22, 1; cf. id. ib. 7, 29, 2; Col. 1, 7, 2.—A family, race, stock, people, nation:4.C. Octavium in familiam nomenque adoptavit,
Suet. Caes. 83:Crispum C. Sallustius in nomen ascivit,
Tac. A. 3, 30; Luc. 7, 584.—With national names: nomen Romanum, whatever is called Roman, i. e. the Roman dominion, nation, power; esp. of the army:5.gens infestissuma nomini Romano,
Sall. C. 52, 24: CEIVIS ROMANVS NEVE NOMINVS LATINI NEVE SOCIVM QVISQVAM, etc., S. C. de Bacch.; so,concitatis sociis et nomine Latino,
Cic. Rep. 1, 19, 31; 3, 29, 41:ubi deletum omnibus videretur nomen Romanum,
Liv. 23, 6, 3:relicum Romani nominis,
id. 22, 55, 5; 27, 33, 11; 1, 10, 3; cf. id. 9, 7, 1:Aeolio regnatas nomine terras,
Sil. 14, 70:Volscūm nomen prope deletum est,
Liv. 3, 8, 10:nomen Atheniensium tueri,
Just. 5, 6, 9.—Poet.a.A thing:b.infaustum interluit Allia nomen,
Verg. A. 7, 717.—A person:II.popularia nomina Drusos,
Luc. 6, 759; 1, 311:nec fidum femina nomen,
Tib. 3, 4, 61:in diversa trahunt unum duo nomina pectus,
i. e. the love of a mother and sister, Ov. M. 8, 464; id. H. 8, 30.—Trop.A.Name, fame, repute, reputation, renown (syn.:2.existimatio, fama): hujus magnum nomen fuit,
Cic. Brut. 67, 238:nomen habere,
id. ib. 69, 244:magnum in oratoribus nomen habere,
id. Or. 6, 22:officere nomini alicujus, Liv. praef. § 3: et nos aliquod nomenque decusque Gessimus,
Verg. A. 2, 89:nomen gerere,
Lact. 1, 20, 3; 4, 29, 15 al.:multi Lydia nominis Romanā vigui clarior Iliā,
Hor. C. 3, 9, 7:nomen alicujus stringere,
Ov. Tr. 2, 350:homines nonnullius in litteris nominis, Plin Ep. 7, 20, 3: parentes, quorum maximum nomen in civitatibus est suis,
Liv. 22, 22, 13.—Of ill repute, bad reputation: malum nomen (only rare and late Lat.): magis eligendum in paupertate nomen bonum quam in divitiis nomen pessimum, Hier. Com. Ep. Tit., Paris, 1546, p. 104 H.—Of inanimate things:B.ne vinum nomen perdat,
Cato, R. R. 25:nec Baccho genus aut pomis sua nomina servat,
Verg. G. 2, 240.—A title, pretext, pretence, color, excuse, account, sake, reason, authority, behalf, etc.: alio nomine et aliā de causā abstulisse. Cic. Rosc. Com. [p. 1214] 14, 40:C.legis agrariae simulatione atque nomine,
id. Agr. 2, 6, 15:classis nomine pecuniam imperatam queruntur,
id. Fl. 12, 27:haec a te peto amicitiae nostrae nomine,
id. Fam. 12, 12, 3; 2, 1, 1:nomine sceleris conjurationisque damnati,
id. Verr. 2, 5, 5, § 11:nomine neglegentiae suspectum esse,
id. Fam. 2, 1, 1:quid exornamus philosophiam, aut quid ejus nomine gloriosi sumus?
id. Tusc. 2, 14, 33:qui cum luxuriose viverent, non reprehenderentur eo nomine,
id. Fin. 2, 7, 21:gratias boni viri agebant et tuo nomine gratulabantur,
on your account, id. Phil. 1, 12, 30:Antonio tuo nomine gratias egi,
on your behalf, id. Att. 1, 16, 16:legationes tuo nomine proficiscentes,
id. Fam. 3, 8, 2:quem quidem tibi etiam suo nomine commendo,
for his own sake, id. ib. 13, 21, 2:meo nomine,
Tac. H. 1, 29:feminarum suarum nomine,
id. G. 8:bellum populo Romano suo nomine indixit,
Cic. Cat. 2, 6, 14:decretae eo nomine supplicationes,
Tac. A. 14, 59;but: acceptā ex aerario pecuniā tuo nomine,
on your responsibility, Cic. Q. Fr. 1, 3, 7.—A name, as opposed to the reality:III.me nomen habere duarum legionum exilium (opp. exercitum habere tantum),
Cic. Att. 5, 15, 1:Campani magis nomen ad praesidium sociorum, quam vires cum attulissent,
Liv. 7, 29:nomen amicitia est, nomen inane fides,
Ov. A. A. 1, 740.—In eccl. Lat.,1.Periphrastically:2.invocavit nomen Domini,
Vulg. Gen. 13, 4:omnipotens nomen ejus,
ib. Exod. 15, 3:psallam nomini Domini,
ib. Psa. 7, 18:blasphemare nomen ejus,
ib. Apoc. 13, 6.—Delegated power:in nomine tuo daemones eicimus,
Vulg. Matt. 7, 22:in quo nomine fecistis,
ib. Act. 4, 7:locuti sunt in nomine Domini,
ib. Jacob. 5, 10. -
17 salubritas
salūbritās, ātis, f. (saluber), die Gesundheit, I) = Gesundheit bringende-, gesunde Beschaffenheit, Heilsamkeit (Ggstz. pestilentia), a) eig.: loci, Cic.: tum salubritatis tum pestilentiae signa, gesunde Witterung, Cic.: aquarum, Tac.: caeli, Plin. ep.: fons medicae salubritatis, ein Gesundbrunnen, Plin.: Plur., salubritates regionum, Vitr. 5, 3, 1. – b) bildl.: omnis illa salubritas Atticae dictionis et quasi sanitas, der kräftigende Hauch, Cic.: a iurisconsultis salubritas (Heilsamkeit, Rettungsmittel), ab iis, qui dicunt, salus (Heil, Rettung) petitur, Cic. – II) die Gesundheit = das Wohlsein, corporum, Tac.: haec remedia salubritatem faciunt, Colum.: non aliter pristinam recuperari salubritatem posse, Val. Max.: salubritatem aegris corporibus afferre, Frontin.: Plur., salubritates corporis retinuisse, Gell. 2, 1, 6: quod in eo (anno) dicunt morbos salubritatesque circumire, Censor. 18, 7.
-
18 salubritas
salūbritās, ātis, f. (saluber), die Gesundheit, I) = Gesundheit bringende-, gesunde Beschaffenheit, Heilsamkeit (Ggstz. pestilentia), a) eig.: loci, Cic.: tum salubritatis tum pestilentiae signa, gesunde Witterung, Cic.: aquarum, Tac.: caeli, Plin. ep.: fons medicae salubritatis, ein Gesundbrunnen, Plin.: Plur., salubritates regionum, Vitr. 5, 3, 1. – b) bildl.: omnis illa salubritas Atticae dictionis et quasi sanitas, der kräftigende Hauch, Cic.: a iurisconsultis salubritas (Heilsamkeit, Rettungsmittel), ab iis, qui dicunt, salus (Heil, Rettung) petitur, Cic. – II) die Gesundheit = das Wohlsein, corporum, Tac.: haec remedia salubritatem faciunt, Colum.: non aliter pristinam recuperari salubritatem posse, Val. Max.: salubritatem aegris corporibus afferre, Frontin.: Plur., salubritates corporis retinuisse, Gell. 2, 1, 6: quod in eo (anno) dicunt morbos salubritatesque circumire, Censor. 18, 7.Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > salubritas
-
19 locus
место a) соб. б) вообще, напр. loco plus petitur, veluti cum quis id, quod certo loco stipulatus est, alio loco petit etc. (§ 33 I. 4, 6. cf. 1. 1 D. 13, 4. § 9 I. 4, 4);locus facit, ut idem vel furtum vel sacrilegium sit (1. 16 § 4 D. 48, 19. 1. 36 pr. D. 1, 7. 1. 11 D. 1, 1);
locus publicus (1. 1. 2 pr. 2 seq. D. 43, 8. 1. 1 D. 43, 9);
sacer, sanctus, religiosus (1. 6 § 3 seq. D. 1, 8. 1. 23 § 1 D. 6, 1. 1. 17 § 3 D. 39, 3. 1. 1 D. 43, 6);
locum dedicare (1. 60 D. 2, 14);
religione liberare (1. 9 § 2 D. 1, 8);
locus sepulcri (1. 10 D. 11, 7);
in alienum 1. mortuum inferre (1. 2 § 1. 1. 7 pr. eod. 1. 1 pr. 1. 5 § 6 D. 9, 3); 1. itineris, viae (1. 28 D. 8, 3. 1. 6 § 1 D. 8, 6. 1. 2 pr. D. 14, 2. 1. 15 D. 10, 4. 1. 3 § 18 D. 41, 2. 1. 3 pr. D. 47, 21); в) в тесн. смыс. участок земли (1. 60 D. 50, 16);
locus certus ex fundo (1. 26 D. 41, 2. 1. 7 D. 10, 1. 1. 22 D. 8, 3);
fundi locive furtum (1. 38 D. 41, 3. 1. 10 § 2 D. 7, 4. 1. 2 § 2 D. 8, 5);
locus serviens (1. 20 § 5 D. 8, 2. 1. 24 § 2. 12 D. 39, 2. 1. 3. 5 C. 3, 39);
invasor locorum (1. 5 C. 8, 4); г) местность, страна, durissimum est, quotquot locis quis navigans delatus est, tot locis se defendere (1. 19 § 2 D. 5, 1. 1. 7 D. 2, 12. 1. 6 § 1 D. 3, 4);
magistratus loci alicuius (1. 22 D. 22, 5. 1. 239 § 1 D. 50, 16);
locorum antistites (l. 25 C. 5, 4);
b) пер. б) глава, раздел, часть сочинения (1. 8 pr. D. 5, 2. 1. 2. § 5 C. 1, 17); в) ряд, место, степень по отнош. к наследованию, primo (medio, novissimo) loco heredem scribere, instituere (1. 20 pr. D. 28, 5. 1. 88 § 4 D. 31. 1. 27 D. 35, 2. 1. 2 § 4 D. 37, 11);
quocunque loco libertas data (1. 22 D. 28, 5);
posteriore loco manumitti (1. 243 D. 50, 16. 1. 1 § 14 D. 25, 4);
testamentum secundo loco factum = posterius (1. 29 D. 36, 1); г) чин, ранг: humiliore - honestiore loco positus;
humilis loci esse;
homo honestioris loci (1. 8 § 13 D. 2, 15. 1. 38 § 8 D. 48, 5. 1. 1 § 5. 1. 3 § 5. D. 48, 8); также = должность, пост (1. 4 § 1 D. 3, 2); д) юридическое положение, состояние лиц или вещей, pari - duriore loco esse in litigando (1. 1 § 1 D. 2, 9);
deteriore loco esse (1. 2 D. 2, 7);
infamium loco haberi (1. 21 D. 3, 2);
in locum alicuius succedere, locum alicuius obtinere (см.), in locum (s. loco) filii, nepotis adoptare aliq. (1. 11. 22 § 2. 1. 37 pr. D. 1, 7. 1. 15 pr. D. 11, 1. 1. 117 D. 50, 17. 1. 124 § 1 eod. 1. 144 D. 50, 16. 1. 34 D. 46, l. 1. 29 D. 5, 3); е) locum facere alicui (personae), уступать, давать место: locus est alicui, вступать, напр. locum fac. substitutis;
locus est substituto (1. 7 § 10 D. 4, 4. 1. 20 § 4 D. 38, 2. 1. 5 D. 28, 3. cf. 1. 30 § 1 D. 29, 2. 1. 8 pr. D. 48, 20);
locum facere alicui rei, сделать так, чтобы известный факт наступил;
locus est alicui rei, s. locum habet aliquid, иметь место, locum facere successioni (1. 31 pr. D. 5, 2);
beneficio (1. 68 D. 50, 17);
edicto (1. 27 pr. D. 29, 4);
locus est edicto s. locum habet edictum (1. 9 pr. § 1 D. 4, 2. 1. 1 § 4, 5 D. 21, 1. 1. 3 § 2. 1. 6 § 2 D. 37, 10); 1. c. SCto, 1. h. SCtum (1. 1 § 3. 1. 12. 15 D. 14, 6. 1. 1 § 12. 1. 22 § 5. 1. 27 § 8 D. 36, 1); 1. c. legi 1. h. lex Falc. (1. 11 § 6. 1. 22 § 3. 1. 67. 87 pr. § 1 D. 35, 2); 1. facere Falcidiae (1. 5 § 5 D. 37, 5. 1. 4 pr. § 1 D. 37, 4); 1. e. actioni, 1. h. actio (1. 19 pr. 1. 24 D. 9, 4. 1. 9 § 4 D. 10, 4. 1. 9 § 10. 11 D. 18, 4. 1. 2 pr. 1. 23 pr. § 3. 1. 26 pr. 1. 29 D. 12, 6); 1. e. exceptioni, 1. h. exceptio (1. 11 § 8 D. 44, 2. 1. 4 § 4 D. 41, 4. 1. 93 pr. 46, 3).
Латинско-русский словарь к источникам римского права > locus
-
20 incendo
incendo, di, sum, 3 (archaic form of the perf. subj. incensit = incenderit, sicut incepsit = inceperit, Paul. ex Fest. p. 107 Müll.), v. a. [in-candeo; cf.: accendo and succendo], to set fire to, to kindle, burn (freq. and class.; syn. inflammare).I.Lit.:B.cupas taedā ac pice refertas incendunt,
Caes. B. C. 2, 11, 2:tus et odores,
Cic. Verr. 2, 4, 37, § 77; cf.odores,
id. Tusc. 3, 18, 43:lychnos,
Verg. A. 1, 727:oppida sua omnia, vicos, reliqua privata aedificia incendunt,
Caes. B. G. 1, 5, 2:aedificia vicosque,
id. ib. 6, 6, 1:tabularium,
Cic. N. D. 3, 30, 74:Capitolium,
Sall. C. 47, 2:naves omnes,
Cic. Att. 9, 6, 3:tamquam ipse suas incenderit aedes,
Juv. 3, 222:classem inflammari incendique jussit,
id. Verr. 2, 5, 35, § 91:urbem,
id. Cat. 3, 4, 10; cf. Liv. 9, 9, 6:quod primo incendendum Avaricum censuerat,
Caes. B. G. 7, 3, 2:agros,
Verg. G. 1, 84:vepres,
id. ib. 1, 271:cum ipse circumsessus paene incenderere,
wast consumed, Cic. Verr. 2, 1, 33, § 85.— Absol.:nec incendit nisi ignis,
Quint. 6, 2, 28.—Transf.1.To light up with fire, to make a fire upon:2.aras votis,
i. e. in pursuance of vows, Verg. A. 3, 279:altaria,
id. ib. 8, 285.—To heat, make hot:3.diem,
Luc. 4, 68:igne et tenuibus lignis fornacem incendemus,
will heat, warm, Col. 12, 19, 3.—To make bright or shining, to brighten, illumine:II.ejusdem (solis) incensa radiis luna,
Cic. N. D. 1, 31, 87; Ov. P. 2, 1, 41:maculosus et auro Squamam incendebat fulgor,
Verg. A. 5, 88: vivis digitos incendere gemmis, to make brilliant, i. e. to adorn, Stat. S. 2, 1, 134.—Trop.A.To kindle, inflame, set on fire; to fire, rouse, incite, excite; to irritate, incense (esp. freq. in pass.):* B.ut mihi non solum tu incendere judicem, sed ipse ardere videaris,
Cic. de Or. 2, 45, 188:iidem hominem perustum etiamnum gloria volunt incendere,
id. Fam. 13, 15, 2:me ita vel cepit vel incendit, ut cuperem, etc.,
id. ib. 5, 12, 1:aliquem morando,
Sall. J. 25, 10:(aliquem) querelis,
Verg. A. 4, 360:in minime gratum spectaculum animo incenduntur,
Liv. 1, 25, 2:Tyndariden incendit amor,
Val. Fl. 6, 207:plebem largiundo atque pollicitando,
Sall. C. 38, 1:juventutem ad facinora,
id. ib. 13, 4:bonorum animos,
Cic. Att. 2, 16, 1:animum cupidum inopiā,
Ter. Heaut. 2, 3, 126:cupiditatem alicujus,
Cic. Fam. 15, 21, 1:odia improborum in nos,
id. Att. 9, 1, 3:tum pudor incendit vires et conscia virtus,
inflames, Verg. A. 5, 455:illam incendentem luctus,
id. ib. 9, 500: clamore incendunt caelum, set on fire with, i. e. fill with, id. ib. 10, 895:regiam repentino luctu,
Just. 38, 8 fin.:rabie jecur incendente feruntur Praecipites,
Juv. 7, 648:quibus incendi jam frigidus, aevo Laomedontiades possit,
id. 6, 325.—In pass.:nimis sermone hujus irā incendor,
Plaut. Ps. 1, 2, 66; id. As. 2, 4, 14; cf.:incendor irā, esse ausam facere haec te injussu meo,
Ter. Hec. 4, 1, 47:hisce ego illam dictis ita tibi incensam dabo, ut, etc.,
id. Phorm. 5, 7, 81:amore sum incensus,
Cic. Q. Fr. 3, 1, 5, § 18:(mulier) incensa odio pristino,
id. Clu. 64, 181:incendor quotidie magis non desiderio solum sed etiam incredibili fama virtutum admirabilium,
id. Or. 10, 33:incensus studio,
id. Rosc. Am. 17, 48:iratus iste vehementer Sthenio et incensus hospitium renuntiat,
id. Verr. 2, 2, 36, § 89:omnes incenduntur ad studia gloriā,
id. Tusc. 1, 2, 4; cf. id. ib. 1, 19, 44:imperator incensus ad rem publicam bene gerendam,
id. Prov. Cons. 14, 35:Caesar ab eo (Crasso) in me esset incensus,
id. Fam. 1, 9, 9:nulla mens est tam ad comprehendendam vim oratoris parata, quae possit incendi, nisi inflammatus ipse ad eam et ardens accesseris,
id. de Or. 2, 45, 190 fin.:inimicitiis incensa contentio,
id. Opt. Gen. Or. 7, 22:incensus calcaribus equus,
Hirt. B. G. 8, 48, 5.— Absol.: loquarne? incendam;taceam? instigem,
Ter. Phorm. 1, 4, 9:dumque petit petitur pariterque incendit et ardet,
Ov. M. 3, 425.—To enhance, raise: annonam ( the price of corn), to produce a dearness or scarcity (shortly before:C.excandefaciebant),
Varr. R. R. 3, 2, 16 (cf. incendium, II. A.).—To destroy, ruin, lay waste:si istuc conare... tuum incendes genus,
Plaut. Trin. 3, 2, 49:campos,
Stat. Th. 1, 631. — Hence, incensus, a, um, P. a., inflamed, burning, hot:profuit incensos aestus avertere ( = vehementissimos ardores febris),
Verg. G. 3, 469 Forbig. ad loc.— In comp.:aether,
Claud. Rapt. Pros. 3, 201.
См. также в других словарях:
Pars beneficii est, quod petitur, si cito neges. — См. Честный отказ лучше затяжки … Большой толково-фразеологический словарь Михельсона (оригинальная орфография)
Abschlagen — 1. Besser rund abschlagen, als (das Maul) lange (vergeblich) hinhalten. Lat.: Minus decipitur, cui cito negatur. (Publ. Syr.) 2. Es ist so gut wie abgeschlagen, wenn man s auf die lange Bank will tragen. Lat.: Qui differt aut dubitat neganti est… … Deutsches Sprichwörter-Lexikon
THERMOMETRUM seu THERMOSCOPIUM Instrumentum est — quô Philosophi motum aeris, quoad qualirates seu gradus caloris et frigoris, humidi item et sicci, sensui oculorum dignoscibilem reddere conantur. Et quidem primi huius Artis inventores vas vitreum parabant longioris colli, quod repletum alteri… … Hofmann J. Lexicon universale
честный отказ лучше затяжки — (Помоги или откажи, но без затяжки.) Ср. Нам приятно... поводить просителя. Пусть его натрет себе спину в передней! Будто уж и нельзя подождать ему! Какое нам дело до того, что, может быть, всякий час ему дорог и терпят оттого дела его! Гоголь.… … Большой толково-фразеологический словарь Михельсона
Честный отказ лучше затяжки — Честный отказъ лучше затяжки. (Помоги, или откажи, но безъ затяжки.) Ср. Намъ пріятно... поводить просителя. Пусть его натретъ себѣ спину въ передней! Будто ужъ и нельзя подождать ему! Какое намъ дѣло до того, что, можетъ быть, всякій часъ ему… … Большой толково-фразеологический словарь Михельсона (оригинальная орфография)
SAL — I. SAL Lycophroni Α᾿ιγαιῶνος ἀγνίτης πάγος, a Neptuno, in Tragasi gratiam, conglutinatus fingitur Poetis, teste Polluce l. 6. c. 10. quod si quis de mari intelligat, haud fecerit inepte. Hâe enim ratione Alexander Aetolus, Α῞λα ξυνεῶνα θαλάςςης,… … Hofmann J. Lexicon universale
DIES — I. DIES Nicanoris, Festum Iudaeorum, de quo infra in voce Iudith. Diespiter, Iuppiter, quasi diei, i. e. lucis pater, uti Macrob. interpretatur. Hostat. l. 1. Carm. od. 34. v. 5. Namque Diespiter Igni corusco nubila dividens. Et idem l. 3. Carm.… … Hofmann J. Lexicon universale
PITHAULES — apud Flav. Vopiscum in Carino, c. 19. Centum salpistas unô crepitu concinentes et centum camptaulas, choraulas centum, etiam pithaulas centum, pantomimos et gymnicos mille etc. Ubi Palatinus liber scriptum habet, Pythaulas, atque ita passim ac… … Hofmann J. Lexicon universale
BOMBYCINA Vestis — bombycum opus, qui foliis involuti fila deducunt sericumque conficiunt: Ostendit enim, contra Virgilium, Plinium ac Marcellinum ex veterib. et hos sequutum Lipsium ad Tacitum, Salmasius ad pallium Tertulliani, etiam sericum, quod ex arborum… … Hofmann J. Lexicon universale
LANARIUS — I. LANARIUS accipitris species, vide supra Haliaetus. II. LANARIUS generali voce quem cunqe lanarum Artificem aut negotiatorem significat: speciatim Lanarius pectinarius dicitur, qui lanas pectit. Vet. Inser. LANARII. PECTINARII. SODALES. Graeci… … Hofmann J. Lexicon universale
NOBILES — apud Romanos dicti sunt, qui Maiorum suorum habuêre imagines. Est autem imago docente Polybiô l. 6. insignis alicuius Viri simulacrum, oris similitudinem artificlose effictam, coloribus pigmentisque adumbratam, referens, quod in insigniori ac… … Hofmann J. Lexicon universale
